Ochrona konsumentów – czy zostaną wprowadzone ceny maksymalne?

Anastazja Niedzielska-Pitera

27 kwietnia 2020 r.

Ustawa z 31 marca br. wprowadziła możliwość ustalenia maksymalnych cen, marż hurtowych i detalicznych dla towarów lub usług, mających istotne znaczenie dla ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi, jak również kosztów utrzymania gospodarstw domowych. W artykule wyjaśniamy, kto będzie podejmować takie decyzje i jakich dóbr będą dotyczyć nowe ograniczenia.

Czym jest cena maksymalna

Cena maksymalna to ustalona urzędowo stawka, powyżej której nie można handlować danym towarem lub usługą. Ustalanie cen maksymalnych stanowi formę interwencji państwa w gospodarkę, co w zamierzeniu ma na celu ochronę konsumentów przed spekulacjami cenowymi. Skutkiem wyznaczenia zbyt niskiej ceny maksymalnej może okazać się niedobór danych towarów na rynku. W konsekwencji nie wszyscy będą w stanie nabyć konkretny produkt lub usługę. Dodatkową konsekwencją regulacji cen może być spadek jakości towarów, dla których ustalono cenę maksymalną.

Jakich towarów ma dotyczyć

Zgodnie z treścią przepisu, ograniczenia mogą dotyczyć towarów lub usług „mających istotne znaczenie dla ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub kosztów utrzymania gospodarstw domowych”. Do towarów istotnych dla ochrony zdrowia w obecnej sytuacji z pewnością można zaliczyć:

• leki,
• maski ochronne,
• rękawiczki jednorazowe,
• płyny do dezynfekcji,
• ewentualnie inne środki ochrony osobistej dla medyków.

Dużo więcej wątpliwości budzi ustalenie produktów i usług istotnych dla kosztów utrzymania gospodarstw domowych. Opis wskazany w przepisie daje możliwość szerokiej interpretacji tego pojęcia. Można więc uznać, że żywność, dostawy mediów i środki czystości stanowią istotny składnik kosztów utrzymania domu, wobec czego ich ceny mogą podlegać ograniczeniom.

Kto wyznacza ceny maksymalne

Na podstawie nowych regulacji ceny maksymalne wyznacza minister ds. gospodarki w porozumieniu z ministrem ds. zdrowia i ministrem ds. rolnictwa. Ustalenie cen następuje w formie rozporządzenia. Wyznaczając ceny maksymalne, władze powinny wziąć pod uwagę ceny sprzed okresu zagrożenia epidemicznego, ale także uzasadnione zmiany kosztów produkcji i dystrybucji. Ustawa nie precyzuje jednak dodatkowych czynników i tym samym daje władzy dużą dowolność w ustalaniu cen maksymalnych.

Jak przeciwdziałać wysokim cenom

Trzeba pamiętać, że w trakcie epidemii ceny rosną z różnych względów, m.in. ze względu na zwiększone koszty surowców lub transportu. Także przekwalifikowanie działalności niektórych podmiotów (przykładowo z produkcji alkoholu na produkcję płynów dezynfekujących) generuje dodatkowe wydatki, co przekłada się na cenę. Należy zauważyć, że państwo dysponuje różnymi instrumentami, które mogą przeciwdziałać wzrostowi cen. W razie zwiększonego zapotrzebowania na określone dobra, np. maseczki lub rękawiczki, państwo może zlecić dodatkową produkcję. Ustalanie cen maksymalnych nie jest najlepszym sposobem przeciwdziałania cenom spekulacyjnym. Mimo bardzo wysokich kar finansowych za naruszenie limitów (nawet do 5 mln zł), nie ma narzędzi, które umożliwiałyby pełną kontrolę państwa w tym zakresie. Oznacza to, że w razie braku danych towarów na rynku i tak pojawią się produkty w cenach spekulacyjnych, które będzie można nabyć w tzw. szarej strefie. Jednocześnie należy pamiętać, że wiele odpowiedzialnych podmiotów gospodarczych  zapowiada dobrowolne utrzymanie cen na dotychczasowym poziomie. Pozwoli to na zachowanie ekonomicznej równowagi i odpowiednią ochronę konsumentów.

Jeśli interesuje Państwa ten temat, nasi doradcy pozostają do dyspozycji.