Przewodnik po przepisach dotyczących ograniczeń przemieszczania się

Grzegorz Szymborski

5 listopada 2020 r.

Obostrzenia związane z ograniczeniem możliwości przemieszczania się i konsekwencje naruszania obowiązujących zasad mogą być niejasne, ze względu na szybkie i często wprowadzane zmiany. Dlatego wyjaśniamy podstawowe pojęcia używane przez ustawodawcę i przedstawiamy aktualną sytuację (stan na 5 listopada).

Kwarantanna a izolacja

Kwarantanna to termin zastrzeżony dla osób zdrowych, które z uwagi na możliwość zetknięcia się z osobami zakażonymi, zmuszone są uniknąć kontaktu z innymi ludźmi. Ma ona zatem w dużej mierze charakter prewencyjny, nie wiadomo, czy osoba odseparowana od innych faktycznie jest nosicielem wirusa.

Izolacja z kolei dotyczy osób, co do których zakażenia wirusem lub objawowej choroby nie ma żadnych wątpliwości w związku z uzyskaniem pozytywnego wyniku testu. Obecnie izolacja może odbywać się w izolatorium, pod bezpośrednią opieką służb medycznych, bądź w warunkach domowych, jeśli stan zdrowia pacjenta umożliwia ograniczenie kontaktu z lekarzami do teleporad. Na potrzeby niniejszego podsumowania kwarantannę oraz obie formy izolacji określać będziemy zbiorczo „ograniczeniami w przemieszczaniu się”.

Odcięci od świata. Na jak długo?

Czas trwania kwarantanny pozostaje w świetle aktualnych przepisów zróżnicowany – według rozporządzenia o chorobach zakaźnych ma ona trwać dziesięć dni, licząc od dnia następującego po ostatnim dniu, w którym doszło do narażenia się na zakażenie czy też styczności z osobą zakażoną.

W przypadku skierowania do wykonania testu, a więc gdy nie wiadomo, czy dana osoba jest zakażona, rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń i nakazów określa, że taka osoba poddawana jest kwarantannie od dnia następującego po dniu skierowania do wykonania badania, chyba że skierowanie na test nastąpiło za pośrednictwem Krajowego Rejestru Pacjentów z COVID-19.

W przypadku osób podejrzanych o zakażenie, kwarantanna osoby skierowanej na test skończy się w chwili uzyskania jego negatywnego wyniku, nie później jednak niż dziesięć dni od dnia następującego po skierowaniu na badanie.

Kwarantanna osób mieszkających bądź prowadzących wspólne gospodarstwo domowe z osobą izolowaną, a więc ze stwierdzonym zakażeniem, trwa do siedmiu dni od dnia zakończenia izolacji tej osoby. Rozporządzenie w sprawie chorób zakaźnych doprecyzowuje tę kwestię wskazując, iż w uzasadnionych przypadkach państwowy powiatowy inspektor sanitarny może skrócić albo zwolnić z obowiązku odbycia obowiązkowej kwarantanny.

Izolacja, będąca następstwem kwarantanny, rozpoczyna się z kolei od dnia uzyskania pozytywnego wyniku testu. Docelowo kieruje się każdego chorego na izolację w warunkach domowych. W drodze wyjątku, w zależności od stanu zdrowia, pacjenta wysyła się do izolatorium lub poddaje się hospitalizacji. Zakaz dotyczący ograniczeń w przemieszczaniu się ulega zawieszeniu w związku z koniecznością wykonania testu i powrotu z laboratorium.

Wykaz osób poddanych kwarantannie i izolacji prowadzi Ministerstwo Zdrowia w systemie teleinformatycznym. O objęciu kwarantanną lub formami izolacji danej osoby informuje się ją ustnie, elektronicznie lub telefonicznie. 

Znacznie bardziej skomplikowana jest kwestia ustalenia końca izolacji, co wiąże się z bardzo zróżnicowanym przebiegiem choroby u poszczególnych pacjentów. Osoby skierowane do izolacji w warunkach domowych, nie później niż siódmego dnia ich separacji, otrzymują drogą telefoniczną wiadomość od odpowiednich służb o konieczności skontaktowania się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej w celu uzyskania informacji o czasie trwania izolacji domowej. 

Osoba poddana izolacji nie jest dalej zobowiązana do jej przestrzegania:

1. Po upływie trzech dni od ostatniej gorączki i innych objawów infekcji układu oddechowego, przy czym nie wcześniej, niż po trzynastu dniach od dnia wystąpienia objawów u pacjenta z objawami klinicznymi. Decyzją lekarza, w tym udzieloną w formie teleporady nie wcześniej, niż w ósmej dobie izolacji w warunkach domowych, czas izolacji może zostać wydłużony. 
2. Po upływie dziesięciu dni od momentu uzyskania dodatniego testu w przypadku pacjenta bez objawów klinicznych. I w tym wypadku lekarz udzielający teleporady nie wcześniej, niż w ósmej dobie izolacji, może jednak wydłużyć czas jej trwania.

Ograniczenia poruszania się a praca zarobkowa i świadczenia

Na chwilę obecną Ustawa o świadczeniach pieniężnych przewiduje pośrednio możliwość świadczenia pracy podczas odsunięcia ze stanowiska na skutek podejrzenia nosicielstwa zarazków choroby zakaźnej. Przepis ten odnosi się jednak do sytuacji, w której została wydana decyzja uniemożliwiająca wykonywanie pracy. Tymczasem ostatnie zmiany przepisów wyraźnie przewidują, że z powodu narażenia się na zakażenie nie jest już konieczne wydanie przez organy sanitarne decyzji nakładających ograniczenia w przemieszczaniu się, zaś samą informację o tym umieszcza się w odpowiednim systemie teleinformatycznym. Dlatego pozostaje niepewność, czy w czasie nałożonych ograniczeń poruszania się, można pracownikowi polecić pracę zdalną.

Sformułowanie przepisów o pracy zdalnej pozwalają pracownikowi zakwestionować decyzję o skierowaniu do takiej pracy, jeśli w jego opinii nie ma on ku temu odpowiednich warunków.

W przypadku niepodjęcia pracy proponowanej przez pracodawcę, niezabronionej i odpowiadającej kwalifikacjom zawodowym pracownika, lub którą można podjąć po uprzednim przeszkoleniu, takiemu ubezpieczonemu pracownikowi odsuniętemu od pracy zasiłek chorobowy nie przysługuje.

Podstawą wypłaty wynagrodzenia osobie poddanej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych (a więc nie w izolatorium!), za okres nieobecności w pracy, jest informacja o tym obowiązku zamieszczona w systemie Ministerstwa Zdrowia. Gdyby ZUS nie udzielił pracodawcy danych o nałożonych ograniczeniach w przemieszczaniu się pracownika, tenże, w terminie trzech dni od wygaśnięcia ograniczeń w przemieszczaniu się, składa pracodawcy oświadczenie (pisemnie, bądź za pośrednictwem systemów teleinformatycznych) potwierdzające zastosowanie się do obowiązków sanitarnych. Zawiera ono dane osoby, numer PESEL, serię i numer paszportu, jeżeli był okazywany funkcjonariuszowi Straży Granicznej w ramach kontroli, a także dzień rozpoczęcia i zakończenia  ograniczeń w przemieszczaniu się.

Prawo do wypłaty wynagrodzenia lub świadczenia pieniężnego z tytułu choroby przysługuje osobom poddanym automatycznej kwarantannie z racji zamieszkiwania z pacjentem poddanym izolacji pod warunkiem złożenia oświadczenia o konieczności pozostania w domu z uwagi na automatyczną kwarantannę.

Przepisy wykonawcze regulują także zasady dotyczące wypłaty zasiłków opiekuńczych w przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub członkiem rodziny objętymi ograniczeniami w przemieszczaniu się. W tym wypadku wypłata świadczenia zależna jest od złożenia przez ubezpieczonego stosownej informacji, która może zostać zweryfikowana przez pracodawcę występującego w tym celu do Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Kolejna nowelizacja już niebawem

Na ogłoszenie w Dzienniku Ustaw czeka obecnie kolejna nowelizacja tarczy antykryzysowej, która wprowadza wyraźnie możliwość wykonywania podczas kwarantanny pracy zdalnej za wynagrodzeniem. Obejmuje ona Ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, gdzie poszerzono krąg podmiotów ubezpieczonych, którym przysługuje zasiłek chorobowy w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. W myśl zmiany, na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby, traktować się będzie nie tylko niemożność wykonywania pracy z powodu przebywania na kwarantannie, ale także w izolacji.