Ulgi i dotacje w nowej perspektywie unijnej 2021–2027

Szymon Smoleń

23 czerwca 2021 r.

Od stycznia 2021 r. trwa nowa perspektywa unijna, do której przygotowuje się Polska. Budżet do rozdysponowania wynosi ok. 76 mld euro. Nie oznacza to jednak całkowitego zamknięcia mijającej perspektywy. Przedsiębiorcy korzystający obecnie z dotacji unijnych będą mogli rozliczać swoje projekty do 31 grudnia 2023 r. Do tego dnia (jeśli w umowie nie zaznaczono inaczej) przedsiębiorstwa objęte wsparciem unijnym w mijającej perspektywie mogą ponosić wydatki.

Wpływ pandemii

Utrudnieniem w realizacji projektów była niewątpliwie pandemia COVID-19, która często uniemożliwiała beneficjentom realizację przedsięwzięć i osiągnięcie zamierzonych celów zgodnie z planem. Konieczne było wprowadzanie zmian w już realizowanych projektach, a także przesuwanie środków na te obszary, które najbardziej ucierpiały w związku z pandemią.

Nowy instrument finansowy – Instrument na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności

Pandemia COVID-19 doprowadziła do tego, że obok perspektywy finansowej wdrożony zostanie nowy Instrument na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, z którego Polska będzie miała do dyspozycji około 57 mld euro na dotacje i pożyczki. Instrument ten z całą pewnością odegra kluczową rolę w łagodzeniu gospodarczych i społecznych skutków pandemii COVID-19 i jest dodatkowym źródłem, z którego można będzie pozyskać dofinansowanie.

W tym przejściowym okresie, zanim nowe środki unijne staną się dostępne, zainteresowani dotacjami przedsiębiorcy powinni zacząć przygotowywać plany, ustalać priorytety i swoje potrzeby. Powinni śledzić, zaplanowano nowej perspektywie, jakie wymagania są już znane i jakie konkursy zostały ogłoszone.

FENG (Fundusze Unijne dla Nowoczesnej Gospodarki)

Jednym z najważniejszych konkursów będzie program FENG – na projekty badawczo-rozwojowe.  W perspektywie unijnej 2021-2027FENG zakłada prawie 8 mld euro.

• zwiększenie potencjału w zakresie badań i innowacji oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii;
• wzrost konkurencyjności MŚP;
• rozwinięcie umiejętności na rzecz inteligentnej specjalizacji, transformacji przemysłowej i przedsiębiorczości;
• transformacja gospodarki w kierunku Przemysłu 4.0 oraz zielonych technologii.

1. Wsparcie dla przedsiębiorców – dofinansowanie w obszarach B+R, wdrożeń nowych rozwiązań, innowacji, infrastruktury B+R, internacjonalizacji, rozwoju kompetencji, cyfryzacji, automatyzacji i robotyzacji, zielonej gospodarki.
2. Środowisko przyjazne innowacjom – m.in. rozbudowa publicznej infrastruktury badawczej, transferu i komercjalizacji technologii powstających na uczelniach i w instytutach, a także wzmacnianie potencjału instytucji otoczenia biznesu takich jak akceleratory, klastry, instytucje badawcze oraz szerokie wsparcie startupów.
3. Pomoc techniczna – wsparcie dla potencjalnych beneficjentów przez realizację działań zachęcających i ułatwiających ubieganie się o środki z programu, wspomaganie beneficjentów w realizacji projektów, a także wsparcie administracyjne w realizacji programu.

• przedsiębiorstwa;
• sektor nauki;
• konsorcja przedsiębiorców oraz konsorcja przedsiębiorców z organizacjami badawczymi;
• Instytucje Otoczenia Biznesu, czyli ośrodki przedsiębiorczości, ośrodki innowacji, instytucje finansowe.

• dotacje;
• instrumenty finansowe, kapitałowe oraz gwarancyjne;
• instrumenty łączące finansowanie zwrotne i dotacyjne.

Zmiany dla beneficjentów

Według projektu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającego wspólne przepisy, wprowadzone zostaną poniższe zmiany:

• częstsze stosowanie uproszczonych form rozliczania kosztów;
• bardziej proporcjonalne podejście do kontroli i audytów.

W nadchodzącej perspektywie finansowej na lata 2021-2027 zamiast zwrotu rzeczywistych wydatków na podstawie faktury płatności będą coraz częściej oparte na uproszczonych formach rozliczania kosztów, takich jak kwoty ryczałtowe.

W nowym okresie kontrole zarządcze będą oparte na ryzyku. Po 2020 r. weryfikowana ma być jedynie określona próba oparta na ryzyku.

Zmiany w mapie pomocy regionalnej

Komisja Europejska przyjęła wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa do 2027 roku. Mają one Przepisy te wpływają na firmy inwestujące w specjalnych strefach ekonomicznych oraz na małe i średnie firmy korzystające z pomocy w ramach regionalnych programów operacyjnych. Polska zobligowana jest opracować i przyjąć tzw. mapę pomocy regionalnej do 1 stycznia 2022 r. Mapa wyznacza to, ile można przyznać pomocy regionalnej na wszelkiego rodzaju inwestycje.

Zgodnie z wytycznymi pomocą regionalną mogą być obejmowane inwestycje w regionach, w których poziom PKB na osobę nie przekracza 75% średniej unijnej. W perspektywie do 2027 r. w Polsce z regionalnej pomocy inwestycyjnej będzie mogło korzystać 14 regionów. Dwa kolejne (wielkopolskie i dolnośląskie), mimo iż przekroczyły próg 75% poziomu PKB na mieszkańca, nadal będą mogły korzystać z tego rodzaju pomocy, choć z dodatkowymi obostrzeniami. Poziom wsparcia zmniejszy się dla nich się z 25% do 15%. Dodatkowo inwestycje dużych przedsiębiorstw będą mogły być dofinansowane w szczególnych przypadkach. Oznacza to, że od nowego roku nie każdy rodzaj inwestycji będzie wspierany.

Na zmianach zyskają przedsiębiorcy z dziewięciu województw:

• +5% – z małopolskiego, śląskiego, zachodniopomorskiego, lubuskiego, opolskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego;
• +15% – z świętokrzyskiego, mazowieckiego regionalnie (+15 / + 5% w zależności od obszaru).

Przedsiębiorcy z regionów, które otrzymają większe wsparcie, mogą poczekać z inwestycjami do przyszłego roku. Przedsiębiorcy planujący nowe inwestycje na obszarach, na które negatywnie wpłyną projektowane zmiany, powinni pomyśleć o zabezpieczeniu finansowania publicznego na rzecz planowanych inwestycji już teraz.

Przedsiębiorstwa, które już dziś korzystają ze zwolnienia podatkowego w ramach Polskiej Strefy Inwestycji, nadal będą korzystać z ulg.

Ulgi i dotacje

Planów dotyczących ulgi dla inżynierów/naukowców, ulgi na prototyp, ulgi B+R, IP BOX itp. jest coraz więcej. Łączenie pomocy publicznej w ramach różnych ulg, SSE/PSI, grantów i dotacji okazuje się zasadne. W programie dotacyjnym FENG wymogiem dla firm będzie komponent badawczo-rozwojowy w kompleksowym projekcie. Wszystkie firmy będą musiały mieć komponent B+R, a duże firmy dodatkowo muszą współpracować z MŚP przy realizacji projektów. Przydatnym będzie wcześniejsze wydzielenie jednostki B+R w przedsiębiorstwie lub utworzenie laboratorium. Wówczas prace badawczo-rozwojowe będą szybciej realizowane, a szanse na otrzymanie dotacji wzrosną. Środki zaoszczędzone dzięki ulgom pozwolą na realizację nowych inwestycji.

Ulga na działalność badawczo – rozwojową jest ulgą podatkową odliczaną od PIT lub CIT. Skorzystanie z tej ulgi pozwala przedsiębiorstwom obniżyć podstawę opodatkowania o kwotę wydatkowaną na cele B+R. Wśród kosztów kwalifikowalnych w ramach ulgi należy wymienić przede wszystkim:

• wydatki na wynagrodzenia pracowników zaangażowanych w prace badawczo – rozwojowe;
• zakup materiałów i surowców;
• zakup badań, ekspertyz i innych usług badawczych;
• wydatki poniesione na korzystanie z aparatury wykorzystywanej w działalności B+R.

Ulgę B+R można łączyć z dotacjami, co jeszcze bardziej zwiększa opłacalność realizacji projektu unijnego. W tym przypadku kosztem kwalifikowalnym przedstawianym do ulgi jest wkład własny w projekcie, czyli koszty badań i prac rozwojowych pomniejszone o kwotę dotacji.

Każda firma korzystająca z ulgi B+R musi pamiętać o prowadzeniu odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej realizację prac B+R i uzasadniającej poniesione koszty.

IP Box (Intellectual Property Box) to inaczej preferencja podatkowa pozwalająca na opodatkowanie stawką 5% przychodów pochodzących z tytułu wykorzystania praw własności intelektualnych będących wynikiem prac B+R.

Ulga ta jest komplementarna z dotacjami, ponieważ wskazane wyżej rozwiązania mogły powstać w wyniku realizacji projektu dotacyjnego, co powoduje, że korzyści z projektu unijnego, poza samą dotacją, będą występować jeszcze przez wiele lat w postaci obniżonego opodatkowania dochodów.

Aby skorzystać z niższego opodatkowania należy spełnić kilka warunków:

• technologia, produkt, usługa powstały w wyniku realizacji prac B+R;
• wynik tych prac został objęty prawami własności intelektualnej;
• przedsiębiorca osiąga dochód z tytułu sprzedaży produktu lub świadczenia usług będących objętą powyższą ochroną.

Czy można łączyć ulgę B+R i IP BOX

Jak wyjaśnił resort finansów, koszty w ramach ulgi B+R można odliczyć od podstawy opodatkowania przy jednoczesnym wykorzystaniu ulgi IP BOX, jednak nie w ramach jednego dochodu. Ulgę B+R można uwzględnić przy obliczaniu dochodu opodatkowanego na zasadach ogólnych, IP Box natomiast – przy dochodach z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

Ulga na prototyp to kolejna preferencja podatkowa dla przedsiębiorstw, które w ramach prowadzonej działalności B+R, będą tworzyć prototypy np. nowego produktu innowacyjnego co najmniej w skali firmy.
Po pierwsze podmiot budujący prototyp będzie mógł zaliczyć koszty jego wytworzenia do kosztów uzyskania przychodów. Po drugie w ramach ulgi na prototyp przedsiębiorca będzie mógł odliczyć od podstawy opodatkowania kolejne 30% wydatków na prototyp. Tym samym wydatki ponoszone na budowę prototypów dają nam 130% korzyści.

Do wydatków kwalifikowalnych ulgi należą m.in. rozruch technologiczny produkcji stanowiący rezultat prac B+R przeprowadzonych przez przedsiębiorcę, zakup maszyn niezbędnych do uruchomienia produkcji próbnej nowego produktu, koszty ich ulepszenia oraz dostosowania.

Ulga ma wejść w życie dopiero w 2022 r., dlatego nie wiadomo, jak jej zastosowanie będzie wyglądać w praktyce.  Widoczne jest jej duże podobieństwo do ulgi B+R, dlatego również w tym przypadku nie powinno być problemów w łączeniu dotacji z ulgą na prototyp.

Preferencja w postaci ulgi na zatrudnienie innowacyjnych pracowników to również nowe rozwiązanie dla przedsiębiorstw, które prowadzą działalność B+R i zatrudniają wykwalifikowanych pracowników. Dzięki uldze firmy inwestujące m.in. w personel B+R, programistów, wynalazców, konstruktorów, inżynierów czy innych naukowców będą mogły im zaproponować wyższe wynagrodzenie. Pracownicy ci powinni posiadać tytuł doktora, magistra lub inżyniera, a ich główne zadania w zakresie projektów badawczo-rozwojowych muszą opierać się na wiedzy technicznej i odpowiednim doświadczeniu.

Przedsiębiorcy, którzy korzystają z ulgi na wsparcie innowacyjnych pracowników i są płatnikami, będą mogli zmniejszyć zaliczki na podatek dochodowy potrącane od dochodów (przychodów) ze stosunku pracy lub umów cywilno-prawnych uzyskiwanych przez innowacyjnych pracowników.

Jest to najnowszy instrument wspierania innowacyjnych firmy, który ma wejść w życie 2022 r., dlatego nie znamy jeszcze praktycznych interpretacji tych przepisów i możliwości łączenia powyższej ulgi z dotacjami.

Ulga na robotyzację to kolejny instrument wspierający cyfryzację przedsiębiorstwa i wdrażanie przemysłu 4.0, którego wprowadzenie zaplanowano na 2022 r.

W przypadku ulgi na robotyzację mechanizm działania ma być podobny jak w uldze B+R. Warunkiem skorzystania z ulgi ma być poniesienie wydatków na robotyzację/automatyzację produkcji, aczkolwiek dodatkowy poziom odliczenia od podstawy opodatkowania ma wynosić 50%. Katalog kosztów, które będzie można uznać za kwalifikowane, w zapowiedziach rządu obejmował dość szeroki wachlarz wydatków, m.in zakup i leasing (finansowy) robotów, osprzętu, oprogramowania, usługi szkoleniowe dla pracowników obsługujących sprzęt, koszty dostosowania stanowiska. Skorzystanie z tej ulgi nie będzie jednak wymagało prowadzenia skomplikowanych badań przemysłowych czy prac rozwojowych. Tym samym wyzwania dotyczące innowacyjności będą dużo niższe, co może zwiększyć popularność tej ulgi.

Na bazie doświadczeń związanych z ulgą B+R można przypuszczać, że ulgę na robotyzację będzie można również zastosować w przypadku projektów dotacyjnych.