Amortyzacja środków trwałych – najważniejsze informacje

​Joanna Biguszewska

19 lipca 2023 

Amortyzacja środków trwałych obrazuje stopniowe i systematyczne zużywanie się składników majątku spółki (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych), co jest skutkiem wykorzystywania ich do prowadzenia działalności. Razem ze zużywaniem się składników majątkowych spada ich wartość. Podatnicy mogą dokonywać zatem odpisów amortyzacyjnych od wartości środków trwałych.  

Co to są środki trwałe? 

Środki trwałe to składniki majątku będące własnością lub współwłasnością przedsiębiorcy, nabyte lub wytworzone, kompletne i gotowe do użytku. Mogą to być nieruchomości (np. budynki, grunty), ale i maszyny, urządzenia i środki transportu. Podatnik ma obowiązek wykorzystywać je na potrzeby związane z prowadzoną działalnością lub może dokonać najmu, dzierżawy lub leasingu na podstawie umowy. 

Amortyzacja – co to jest? 

Amortyzacja to proces rozłożenia kosztów związanych z nabyciem długotrwałych aktywów niematerialnych lub materialnych na określony czas. Jest to metoda rachunkowa, która umożliwia przedstawienie wydatków inwestycyjnych jako kosztów związanych z wykorzystaniem tych aktywów w określonym czasie.

Niektóre aktywa, takie jak nieruchomości, maszyny i wyposażenie, mają długotrwały okres użyteczności, ich wartość stopniowo maleje w wyniku eksploatacji, zużycia lub przestarzałości technologicznej. Amortyzacja ma na celu odzwierciedlenie tego spadku wartości poprzez uwzględnienie go w kosztach operacyjnych przedsiębiorstwa w ciągu określonego okresu.

Amortyzacja jest stosowana do różnych aktywów, takich jak:

– budynki,

– pojazdy,

– oprogramowanie,

– patenty,

– znaki towarowe,

– inwestycje w badania i rozwój. 

Amortyzacja podatkowa

Amortyzacja podatkowa odnosi się do metody obliczania i rozliczania kosztów amortyzacji aktywów trwałych w celach podatkowych. Jest to proces, w którym przedsiębiorstwo uwzględnia spadek wartości swoich aktywów trwałych jako koszty podatkowe w określonym czasie. 

Amortyzacja podatkowa różni się od amortyzacji bilansowej, która jest stosowana do celów rachunkowych i finansowych. Przepisy podatkowe często określają specyficzne zasady i stawki amortyzacyjne, które mogą różnić się od tych używanych w rachunkowości.

Istnieją na przykład określone tabele stawek amortyzacyjnych dla różnych rodzajów aktywów trwałych. Przedsiębiorstwo może być zobowiązane do stosowania tych stawek do obliczenia amortyzacji podatkowej i uwzględnienia ich jako kosztów w celu obniżenia dochodu podatkowego.

Amortyzacja podatkowa może również obejmować specjalne przepisy dotyczące umorzenia aktywów trwałych, takie jak ulgi podatkowe lub przyspieszone stawki amortyzacji dla określonych branż, inwestycji lub obszarów geograficznych. Celem tych przepisów jest zachęcenie przedsiębiorstw do inwestowania w nowe aktywa trwałe i stymulowanie rozwoju gospodarczego.

Amortyzacja bilansowa

W Polsce zasady amortyzacji bilansowej są określone w Ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (ustawa o rachunkowości).

Ustawa o rachunkowości definiuje, jakie rodzaje aktywów mogą być poddane amortyzacji, tzn. budynki, maszyny, pojazdy, urządzenia, oprogramowanie, znaki towarowe, patenty i inne.

Dla celów bilansowych aktywo poddane amortyzacji powinno się amortyzować przez okres ich ekonomicznej użyteczności. Okres ekonomicznej użyteczności odnosi się do szacowanego czasu, przez jaki aktywo będzie przynosiło korzyści gospodarcze jednostce. Jest to okres, w którym aktywo trwale będzie wykorzystywane w działalności gospodarczej i generowało przychody dla przedsiębiorstwa.

Okres ekonomicznej użyteczności może różnić się od okresu fizycznej użyteczności aktywa. Oznacza to, że mimo że aktywo może być w stanie fizycznym nadal użyteczne, to ze względu na zmienne czynniki ekonomiczne, technologiczne czy zmieniające się trendy rynkowe jego ekonomiczna użyteczność może być ograniczona.

Szacowanie okresu ekonomicznej użyteczności jest istotne dla celów amortyzacji, ponieważ wpływa na długość czasu, przez jaki można rozłożyć koszt aktywa na poszczególne okresy. W zależności od rodzaju aktywa i branży, okres ekonomicznej użyteczności może być różny. Na przykład, w przypadku maszyn produkcyjnych okres ekonomicznej użyteczności może wynosić kilka lat, podczas gdy w przypadku oprogramowania komputerowego może być krótszy ze względu na szybkie zmiany technologiczne.

Aby dokładnie określić okres ekonomicznej użyteczności, przedsiębiorstwa często opierają się na analizach rynkowych, prognozach sprzedaży, obserwacji konkurencji oraz własnym doświadczeniu w branży. Ważne jest, aby szacowanie okresu ekonomicznej użyteczności było oparte na rzetelnych danych i przemyślanych analizach, aby umożliwić dokładne obliczenie kosztów amortyzacji i prawidłowe rozliczenie aktywów trwałych w księgach przedsiębiorstwa. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji powinna być okresowo weryfikowana.

Jakie są aktualne stawki amortyzacyjne dla środków trwałych?

Ustawa o rachunkowości nie określa konkretnych stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych rodzajów aktywów. Stawki amortyzacyjne powinny być ustalone zgodnie z zasadami rachunkowości i uwzględniać specyfikę branży oraz aktywów trwałych w przedsiębiorstwie.

Metody amortyzacji

Istnieje kilka różnych metod amortyzacji, które są stosowane do rozliczania kosztów umorzenia aktywów trwałych. Oto kilka najczęściej stosowanych:

1. Metoda liniowa
   
   Jest to najprostsza i najczęściej stosowana metoda amortyzacji. Polega na równomiernym rozłożeniu kosztu aktywu trwałego na okres użyteczności. W tej metodzie roczny koszt amortyzacji jest obliczany jako różnica między wartością początkową aktywa a jego wartością końcową podzieloną przez okres użyteczności.
2. Metoda degresywna (dekrementalna)
   
   W metodzie degresywnej koszt amortyzacji jest większy w początkowych latach użytkowania aktywu, a następnie stopniowo maleje w kolejnych latach. Wyróżnia się dwie główne metody degresywne:
   
   a) metoda degresywna stała (stałe odsetki)
   
   W tej metodzie ustala się stałą stawkę amortyzacyjną, która jest stosowana do salda netto aktywu trwałego na początku każdego roku. Przykładowo, jeśli ustalona stawka degresywna wynosi 20%, to w pierwszym roku amortyzacji zostanie zastosowana ta stawka do wartości netto, a w kolejnych latach będzie stosowana do wartości netto pomniejszonej o kwotę amortyzacji z poprzedniego roku.
   
   b) metoda degresywna proporcjonalna (proporcjonalne odsetki)
   
   W tej metodzie stosuje się stałą stawkę procentową do wartości netto aktywa trwałego na początku każdego roku, ale uwzględnia się maksymalny limit amortyzacji. Przy przekroczeniu tego limitu aktywo może być umarzane za pomocą metody liniowej lub innej metody.
   
   3. Metoda jednorazowej amortyzacji
   
   Ta metoda polega na umorzeniu całej wartości aktywa trwałego w ciągu jednego okresu, zwykle w pierwszym roku jego użytkowania. Metoda ta jest stosowana w przypadku, gdy aktywo trwałe ma bardzo krótki okres użyteczności lub jest traktowane jako jednorazowy koszt.

Różne stawki amortyzacji dla celów bilansowych i podatkowych

Stosowanie różnych stawek amortyzacji dla celów bilansowych i podatkowych może prowadzić do różnic w rozliczeniach pomiędzy tymi dwoma obszarami. Główną z nich jest inna wartość bilansowa i podatkowa środków trwałych co powoduje konieczność obliczania i prezentowania w sprawozdaniu finansowym podatku odroczonego od nich.

W przypadku pytań dotyczących amortyzacji środków trwałych, zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami.