Prawne aspekty mechanizmu podzielonej płatności

5.06.2018

1 lipca wejdą w życie przepisy dotyczące tzw. mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment) w odniesieniu do podatku od towarów i usług. Opłacalność tego rodzaju rozwiązania dla budżetu państwa w innych krajach, które zastosowały tę metodę (Włochy, Czechy) nie budzi wątpliwości. Mechanizm nie wszędzie jest tak samo regulowany. We Włoszech funkcjonuje obligatoryjność jego stosowania przy sprzedaży na rzecz podmiotów prawa publicznego, w Czechach metoda ta jest jedynie fakultatywna.

Split payment – wybór, czy przymus?

Polska zdecydowała się na wdrożenie dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności. Ministerstwo Finansów zaznacza, że zastosowanie split payment ma charakter dobrowolny i zależeć będzie od decyzji nabywcy  towarów i usług. Dobrowolność ta może zostać jednak wkrótce ograniczona. 7 maja 2018 r. rząd zaakceptował wniosek Ministerstwa Finansów dotyczący skierowania prośby do Komisji Europejskiej o wyrażenie zgody na wprowadzenie obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności w niektórych branżach. Obowiązek miałby dotyczyć części działów gospodarki jak np. sektor budowlany, handel elektroniką, stalą lub paliwami. Jeśli Komisja Europejska da rządowi zielone światło, możliwe będzie wdrożenie tej regulacji już na początku przyszłego roku.

Prawo do dysponowania środkami na rachunku VAT

Jeżeli przedsiębiorcy zdecydują się na korzystanie z mechanizmy split payment, ciekawą kwestią do rozstrzygnięcia będzie własność pieniędzy zgromadzonych na rachunku VAT płatnika. Zgodnie z definicją własności, uregulowaną w polskich przepisach prawnych, właściciel posiada w zasadzie nieograniczone prawo względem rzeczy, na które składa się uprawnienie do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy oraz faktycznego dysponowania rzeczą.

Teoretycznie środki zgromadzone na rachunku VAT należą do płatnika, jednak aby z nich korzystać w dotychczasowy sposób (zgodny z treścią prawa własności), płatnik zobowiązany będzie do złożenia odpowiedniego wniosku do Naczelnika Urzędu Skarbowego. Naczelnik może nie wyrazić zgody na  przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na wskazany rachunek bankowy. Ustawodawca pozostawił fiskusowi furtkę, wskazując na otwarty katalog przyczyn odmowy przekazania środków na „zwykłe” konto płatnika  (art. 108b ust. 5 pkt. 2a Ustawy o podatku od towarów i usług).

Trudno nie zauważyć, że mechanizm podzielonej płatności stoi w sprzeczności z uprawnieniami właściciela względem rzeczy (w tym przypadku pieniędzy), gdyż ogranicza prawo do dysponowania nimi w sposób przewidziany prawem. Dochodzimy do wniosku, że płatnik owszem, jest właścicielem środków zgromadzonych na swoim koncie, ale to fiskus faktycznie nimi włada. Utrzymywana jest w ten sposób fikcja własności środków pieniężnych.

Przedsiębiorcy obawiają się braku możliwości dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku VAT, gdyż może to naruszyć ich płynność finansową.

Czy dostawca może uniknąć metody podzielonej płatności?

Zaniechanie stosowania mechanizmu podzielonej płatności dotyka problematyki z pogranicza prawa podatkowego oraz swobody umów – zasady sprecyzowanej w przepisach kodeksu cywilnego. Zależności między tymi dwiema gałęziami prawa często są niejasne. Stąd bardzo ważną kwestią jest zindywidualizowana analiza stosunków prawnych pomiędzy kontrahentami i poszukiwanie rozwiązań zgodnych ze standardami firmy, literą prawa oraz dotychczas zawartymi umowami. W praktyce nie zawsze relacje pomiędzy nabywcą a dostawcą oparte są o pisemne umowy regulujące wzajemne prawa oraz obowiązki stron. Często współpraca między kontrahentami unormowana jest w formularzu zamówienia lub też w formie ustnych ustaleń, co dodatkowo stwarza ryzyko nieporozumień w obrębie zastosowanej metody płatności za wykonaną usługę czy nabyty towar.

Reasumując, od decyzji przedsiębiorcy, podjętej po przeprowadzonej analizie obowiązujących go umów z kontrahentami, zawartych zarówno w formie pisemnej jak i ustnej, zależeć będzie, czy zechce on aktywnie zarządzać pieniędzmi przeznaczonymi na pokrycie podatku VAT, dając sobie jednocześnie szansę na wykorzystanie ich zgodnie ze strategią finansową przedsiębiorstwa.

Jeżeli są Państwo zainteresowani szczegółami działania mechanizmu split payment, symulacją jego wpływu na płynność finansową firmy, analizą stosunków gospodarczych pod kątem optymalizacji aktywnego wykorzystania środków z podatku VAT, eksperci Rödl & Partner pozostają do Państwa dyspozycji.