Obrona ojczyzny a obowiązki pracodawców i pracowników

Obowiązkowi pełnienia służby wojskowej podlegają obywatele polscy, co do zasady, w wieku między 18 a 60 lat (tj. od dnia ukończenia 18 lat do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat). Zwolnione z tego obowiązku są:

Ustawa przewiduje, że żołnierze obrony terytorialnej lub aktywnej rezerwy niezwłocznie zawiadamiają swoich pracodawców po zapoznaniu się z wykazem o:

Ustawa przewiduje, że pracownik powołany do czynnej służby wojskowej, z wyjątkiem zawodowej służby wojskowej, oraz służby w rezerwie może zwrócić się do pracodawcy o zwolnienie od pracy na okres 2 dni, bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Pracodawca w takim przypadku jest zobowiązany do wyrażenia zgody. Ustawa zastrzega jednak, że wspomniana wyżej procedura nie ma zastosowania w przypadku powołania w trybie natychmiastowego stawiennictwa.

Ponadto pracownik, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, jednorazowo, nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni, jest uprawniony do zwrócenia się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie zwolnienia od pracy po odbyciu tej służby. Pracownik może wnioskować o 1 dzień, ale bez zachowania prawa do wynagrodzenia. W takim wypadku pracodawca ma obowiązek zaakceptowania wniosku pracownika.

Dodatkowo jeśli pracodawcy wyrażą taką wolę, to ustawa uprawnia ich do wypłacenia ww. pracownikom wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy na własny koszt.

W przypadku urlopu bezpłatnego należy wskazać, że osoba pozostająca w stosunku pracy, która odbywa szkolenie (o którym mowa w art. 143 ust. 2 ustawy, tj. szkolenie podstawowe lub specjalistyczne) w ramach dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, ma prawo do bezpłatnego urlopu na czas trwania tego szkolenia. W takiej sytuacji pracodawca nie może rozwiązać lub wypowiedzieć stosunku pracy z osobą odbywającą szkolenie. Zakaz ten obejmuje okres od dnia poinformowania pracodawcy o odbywaniu szkolenia podstawowego do dnia jego zakończenia oraz w okresie odbywania szkolenia specjalistycznego, a także w okresie 12 miesięcy od dnia jego zakończenia. Ustawa zastrzega, że odpowiednio stosuje się wówczas art. 303 ust. 1 i 3 ustawy.

Powyższego zakazu nie stosuje się do:

Ponadto uregulowania te nie mają zastosowania, jeśli pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy – wówczas odbywa się to na zasadach ogólnych.

Bezpłatny urlop na okres trwania służby przysługuje także pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie. Nie dotyczy to jednak służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy. Aby otrzymać urlop, pracownik składa do pracodawcy wniosek. Natomiast, w odniesieniu do wezwania w trybie natychmiastowego stawiennictwa, udzielenie urlopu następuje na podstawie zawiadomienia szefa wojskowego centrum rekrutacji.

W takim przypadku podczas udzielonego przez pracodawcę urlopu bezpłatnego pracownik będzie miał prawo do wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Nie będzie to dotyczyło jednak prawa do wynagrodzenia. Regulacje te stosuje się odpowiednio do żołnierza rezerwy.

Ustawa przewiduje świadczenie pieniężne dla pracodawcy zatrudniającego pracownika będącego żołnierzem rezerwy albo żołnierzem obrony terytorialnej za okres pełnienia służby wojskowej. 

Świadczenie „obejmuje wyłącznie rekompensatę kosztów, bez kwot wynagrodzenia poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nowego pracownika w celu zastępstwa żołnierza, o którym mowa w ust. 1, lub z tytułu powierzenia tego zastępstwa innemu pracownikowi zatrudnionemu dotychczas u tego pracodawcy, a także wypłaty żołnierzowi OT odprawy, o której mowa w art. 306 ust. 2.” (art. 309 ust. 2 ustawy).

Wniosek należy złożyć najpóźniej 90 dni od dnia zwolnienia żołnierza rezerwy albo żołnierza obrony terytorialnej z pełnienia tej służby do szefa wojskowego centrum rekrutacji właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy.

Kwota świadczenia pieniężnego za każdy dzień pełnienia służby przez żołnierza, o którą może ubiegać się pracodawca, nie może być wyższa od 1/22 dwuipółkrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw obowiązującego w kwartale bezpośrednio poprzedzającym termin powołania do służby. Na podstawie ustalonej kwoty świadczenie będzie wypłacane każdorazowo:

Jeżeli powołany żołnierz zatrudniony jest u kliku pracodawców, to świadczenie przysługuje dla wszystkich zatrudniających go pracodawców w zakresie proporcjonalnym do poniesionych przez nich kosztów – z zastrzeżeniem, że kwota świadczenia za każdy dzień pełnienia służby nie może dla jednego pracodawcy być wyższa niż ta obliczona zgodnie z wytycznymi z powyższego akapitu.

Pracodawca, który zatrudniał w dniu powołania powołanego do zasadniczej służby pracownika, jest obowiązany do zatrudnienia go na poprzednio zajmowanym stanowisku albo równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia. Warunkiem takiego obowiązku jest zgłoszenie się pracownika do dotychczasowego zakładu pracy w ciągu 30 dni od zwolnienia ze służby. 

W przypadku gdy pracownik podczas odbywania zasadniczej służby wojskowej zdobył inne lub wyższe kwalifikacje zawodowe, to pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownika w miarę możliwości na stanowisku, które będzie odpowiadało nabytym przez pracownika w siłach zbrojnych kwalifikacjom. W tym zakresie pracownik powinien złożyć stosowny wniosek do pracodawcy.

Przepisy ustawy przewidują, że stosunek pracy z pracownikiem powołanym do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany, jednakże tylko za jego zgodą. 

Przepis ten nie ma zastosowania w przypadku gdy:

Ponadto wypowiedzenie staje się bezskuteczne, jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do służby. Pracownik nadal może jednak rozwiązać stosunek pracy na swoje żądanie.

Ustawa weszła w życie 23 kwietnia 2022 r.