Tarcza antykryzysowa – pytania i odpowiedzi

Tarcza antykryzysowa a prawo spółek

(stan prawny na 24 kwietnia 2020 r.)

Tarcza antykryzysowa (ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw) zmienia przepisy Kodeksu spółek handlowych umożliwiając odbywanie posiedzeń zarządów oraz rad nadzorczych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych, a także podejmowanie uchwał przez te organy z udziałem nowych technologii. Chodzi tutaj zwłaszcza o tryb tele- bądź wideokonferencji.

Po pierwsze powstała możliwość uczestniczenia w posiedzeniach zarządu i rady nadzorczej przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Po drugie organy te zostały również uprawnione go podejmowania uchwał w tym trybie (albo w trybie pisemnym). Odnośnie do rady nadzorczej uchwały będą ważne, gdy wszyscy członkowie rady zostali powiadomieni o treści projektu uchwały oraz co najmniej połowa członków rady wzięła udział w podejmowaniu uchwały.

Po trzecie zagwarantowano członkom zarządu i rady nadzorczej możliwość udziału w podejmowaniu uchwał organów poprzez oddanie swojego głosu na piśmie za pośrednictwem innego członka organu.

Natomiast tak zwana tarcza 2.0 (ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2) rozszerzyła możliwość podejmowania przez radę nadzorczą uchwał w trybie pisemnym lub za pomocą komunikacji bezpośredniej. Aktualnie nawet uchwały, które powinny być podjęte w głosowaniu tajnym, mogą być podjęte w trybie pisemnym lub za pomocą komunikacji bezpośredniej pod warunkiem, że żaden z członków rady nadzorczej nie wyrazi sprzeciwu.

Ponadto nowelizacja ułatwia uczestnictwo w zgromadzeniach wspólników za pomocą środków komunikowania się na odległość. Do tej pory konieczny był odpowiedni zapis w umowie spółki. Zgodnie z nowelizacją zdalne uczestnictwo w zgromadzeniu wspólników jest możliwe jeżeli umowa spółki tego nie zakazuje.

Co ważne, przed przystąpieniem do zgromadzenia wspólników za pomocą środków komunikacji na odległość konieczne jest ustalenie regulaminu, który reguluje szczegółowe zasady zdalnego uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników.

Należy podkreślić, że nowelizacja wprowadza domniemanie, że jest możliwe uczestnictwo zdalne w posiedzeniach zarządu, rady nadzorczej lub zgromadzeniu wspólników. Dopiero wyłączenie takiej możliwości będzie wymagało stosownej zmiany umowy lub statutu. 
 

Powyższa regulacja może przyczynić się do znacznego poprawienia sprawności funkcjonowania tych organów, zwłaszcza jeśli w ich skład wchodzą osoby mieszkające poza siedzibą spółki – w kraju bądź za granicą. Pozwoli ona również uniknąć paraliżu działalności ww. organów zwłaszcza w takich nadzwyczajnych sytuacjach jak obecna pandemia COVID-19 i zaistniałe w związku z nią np. utrudnienia w ruchu międzynarodowym.

Tarcza antykryzysowa a HANDEL W NIEDZIELE

(stan prawny na 1 kwietnia 2020 r.)

Tarcza antykryzysowa częściowo dopuszcza handel w niedzielę. Zgodnie przepisami tarczy antykryzysowej w okresie obowiązywania stanu zagrożenie epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonych z powodu COVID-19, jak również w okresie 30 dni po ich odwołaniu, zakaz handlu w niedziele nie obowiązuje w zakresie czynności związanych z handlem polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby oraz powierzaniu pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.

Przepisy nie wskazują co należy rozumieć przez towar pierwszej potrzeby.

Zakaz handlu w niedziele obowiązuje bez zmian (tj. również w stosunku do czynności  związanych z towarami pierwszej potrzeby) w niedziele, w które przypada święto.

TARCZA ANTYKRYZYSOWA A TERMINY

(stan prawny na 24 kwietnia 2020 r.)

Tarcza antykryzysowa zmienia termin opłaty z tytułu użytkowania wieczystego za rok 2020. Zgodnie z przepisami opłata za rok 2020 powinna zostać zapłacona do 30 czerwca 2020 r., przy czym termin ten może zostać przedłużony rozporządzeniem Rady Ministrów.

Zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonych z powodu COVID-19 nie biegną niektóre terminy przewidziane przez prawo administracyjne (prawo materialne). Oznacza to, że nowe terminy nie rozpoczynają biegu a terminy które bieg rozpoczęły ulegają zawieszeniu.

Powyższe dotyczy między innymi następujących terminów:

• od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,
• do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
• przedawnienia, których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
• zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
• do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju.

Co istotne, zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej dokonanie ww. czynności jest skuteczne, bowiem zawieszenie terminów jest traktowane jako uprawnienie z którego nie trzeba korzystać.

Powyższe zmiany nie dotyczy przepisów prawa cywilnego, bowiem ostateczna wersja tarczy różni się w tym zakresie w stosunku do wcześniejszych projektów. Oznacza to, że terminy prawa cywilnego pozostają co do zasady bez zmian.

W tym miejscu należy odróżnić przepisy prawa materialnego od prawa procesowego.  Ma to znaczenie z tego powodu, że zgodnie z tarczą antykryzysową nie biegną terminy procesowe i sądowe we wszystkich rodzajach postępowań, prowadzonych na podstawie ustaw, w tym między innymi:

• w postępowaniach cywilnych,
• w postępowaniach karnych i karnych skarbowych,
• w postępowaniach  administracyjnych,
• w postępowaniach sądowoadministracyjnych,
• w postępowaniach egzekucyjnych,
• w postępowaniach prowadzonych na gruncie ordynacji podatkowej.

Powyższe rozróżnienie na przepisy prawa materialnego i procesowego z jednej strony oraz cywilnego i administracyjnego z drugiej strony ma ogromne znaczenie.  Bez ustalenia jakiego rodzaju jest dany termin nie jest możliwe aktualnie ustalenie, czy jego bieg się rozpoczął, bądź też czy został zawieszony.

W tym miejscy należy zaznaczyć, że tarcza antykryzysowa określa kategorię spraw pilnych – terminy dotyczące tych spraw pozostają bez zmian. Sprawy pilne to między innymi sprawy odnoszące się do prawa karnego (np. dot. wydana europejskiego nakazu aresztowania, zmiany tymczasowego aresztowania), jak również wybrane sprawy z zakresu prawa rodzinnego (np. dot. odebranie osoby pozostającej pod opieką lub podlegającej władzy rodzicielskiej). Na liście spraw pilnych nie ma spraw bezpośrednio związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

„Tarcza 2.0” rozszerzyła katalog spraw pilnych o:

• sprawy o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego,
• sprawy w przedmiocie nakazania przez sąd opuszczenia mieszkania przez członka rodziny wspólnie zajmującego mieszkanie, który swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie (ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

Ponadto „tarcza 2.0” przewiduje, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, 30-dniowy termin na złożenie przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna biegu a w przypadku, gdy już się rozpoczął ulega przerwaniu i po wskazanym okresie biegnie na nowo (szerzej o tym temacie w artykule)

Ostateczna wersja tarczy antykryzysowej nie zawiera wcześniejszego rozwiązania polegającego na możliwości komunikacji z sądami za pomocą środków komunikacji na odległość.

W sukurs idą prezesi sądów, którzy wydają zarządzenia umożliwiające korespondencję za pomocną środków elektronicznych lub jej namiastkę. Tym samym należy zauważyć, że w pierwszej kolejności należy korespondować z sądem tradycyjnie, chyba że właściwy sąd wydał odpowiednie zarządzenie.

„Tarcza 2.0” wprowadza istotne zmiany do prawa pocztowego, regulującego sposób doręczania przesyłek pocztowych. Między innymi listy polecone mogą być doręczane bezpośrednio do skrzynek pocztowych i nie ma konieczności podpisania pokwitowania odbioru takiego listu, czy też wprowadza tzw. przesyłkę hybrydową. Przesyłka hybrydowa polega na tym, że poczta zeskanuje list i doręczy go w postaci elektronicznej. Aby skorzystać z tej usługi konieczne jest posiadanie profilu zaufanego, adresat musi wyrazić na to zgodę oraz upoważnić operatora pocztowego do przetwarzania korespondencji i doręczania jej w ww. sposób.

Powyższe ułatwienia nie dotyczą przesyłek wysyłanych do sądów i trybunałów, prokuratury i organów ścigania, jak również komorników oraz przesyłek wysyłanych przez te podmioty.

Zgodnie z zapisami tarczy antykryzysowej od 8 marca do 30 czerwca 2020 r. zawieszeniu ulegają terminy:

• do wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego,
• na złożenie w Urzędzie Patentowym tłumaczenia patentu europejskiego na język polski,
• na złożenie tłumaczenia na język polski ograniczonego lub zmienionego patentu europejskiego.

Dokonanie ww. czynności jest skuteczne mimo zawieszenia terminów.

Zawieszenie ww. terminów jest o tyle istotne, że ich niedochowanie pozbawia zainteresowany podmiot ochrony prawnej w zakresie danego znaku towarowego, czyli uniemożliwia złożenie sprzeciwu w terminie późniejszym lub też zamyka drogę do potwierdzenia patentu europejskiego na terytorium Polski.

Zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej termin do zgłoszenia w rejestrze został przesunięty o 3 miesiące. Oznacza to, że termin przypada aktualnie na 13 lipca 2020 r.

Przepisy tarczy wskazują, że strony umowy zawartej w ramach zamówień publicznych powinny się na bieżąco informować, czy pandemia wpływa lub może wpływać na realizację zawartej umowy.

Jeżeli pandemia może wpływać na należyte wykonanie umowy (w tym np. spowodować niedotrzymanie terminów)  możliwe jest dokonanie zmiany w umowie np. poprzez zmianę terminu realizacji, zmianę sposobu realizacji, zmianę zakresu. „Tarcza 2.0” wprowadziła dodatkowo możliwość zmiany sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy. Ważnym ograniczeniem jest jednakże okoliczność, że każda kolejna zmiana umowy nie może spowodować podwyższenia wynagrodzenia wykonawcy o więcej niż 50%.

Co istotne tarcza antykryzysowa wyłącza obowiązek zamawiającego dochodzenia kar umownych, do których zamawiający jest uprawniony w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Tarcza antykryzysowa a umowy najmu

Projekt nowej ustawy wprowadza rozwiązanie w sprawie wygaśnięcia wzajemnych zobowiązań stron. W okresie obowiązywania zakazu prowadzenia działalności w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2 zgodnie z właściwymi przepisami, wygasają wzajemne zobowiązania stron umowy najmu, dzierżawy lub innej podobnej umowy, przez którą dochodzi do oddania do używania powierzchni handlowej (umowy).

Uprawniony do używania powierzchni handlowej (najemca) powinien złożyć udostępniającemu (wynajmującemu) bezwarunkową i wiążącą ofertę woli przedłużenia obowiązywania umowy na dotychczasowych warunkach o okres obowiązywania zakazu przedłużony o sześć miesięcy. Oferta ta powinna być złożona w okresie trzech miesięcy od dnia zniesienia zakazu.

Pozostałe postanowienia „tarczy antykryzysowej” przewidują również ochronę najemców w postaci przedłużenia dotychczas obowiązujących umów do dnia 30 czerwca 2020 r. na podstawie oświadczenia najemcy złożonego wynajmującemu. Co więcej, niedopuszczalne będzie wypowiedzenie najemcy umowy najmu lokalu (zarówno lokalu mieszkalnego, jak i lokalu o innym przeznaczeniu) oraz wysokości czynszu w takim lokalu w terminie do 30 czerwca 2020 roku. Wskazana ochrona nie będzie jednak obowiązywała w przypadkach szczegółowo określonych w projektowanej ustawie. 

Ustawa zakłada również rozwiązania w przedmiocie umarzania, odraczania lub rozkładania na raty należności pieniężnych przypadających Skarbowi Państwa lub jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu najmu nieruchomości.

W pozostałych przypadkach należy bazować na postanowieniach zawartych w umowach najmu oraz na przepisach ogólnych Kodeksu cywilnego regulujących kwestie spełnienia świadczenia, odpowiedzialności stron czy też przewidujących możliwości zmiany treści stosunku umownego. Co do zasady wystąpienie siły wyższej jako takiej (uznając, że pandemia koronawirusa może tak zostać potraktowana) nie zwalnia z obowiązku wykonania umowy, a zatem zapłaty czynszu przez najemcę. Natomiast w konkretnej sytuacji zastosowanie mogłyby znaleźć regulacje ogólne, takie jak możliwość uwolnienia się przez najemcę od odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania na skutek wystąpienia siły wyższej (np. zwolnienie z zapłaty kar umownych czy dalszych odszkodowań) czy też możliwość wystąpienia o zmianę lub o rozwiązanie umowy w oparciu o tzw. klauzulę rebus sic stantibus, nazywaną w polskim prawie klauzulą nadzwyczajnej zmiany stosunków.

Przedstawione powyżej przykładowe rozwiązania nie wyczerpują wszystkich możliwości przewidzianych w danej sytuacji. Zachęcamy do indywidualnej analizy umów w celu dopasowania konkretnej pomocy do okoliczności danego przypadku.

Tarcza antykryzysowa a OZE 

Tarcza antykryzysowa wprowadza możliwość złożenia jednorazowego wniosku do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki celem wydłużenia terminu na pierwszą sprzedaż energii elektrycznej w ramach systemu aukcyjnego na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy od pierwotnego dnia wykonania tego obowiązku. Wspomniany wniosek należy złożyć najpóźniej 30 dni przed upływem terminu pierwszej sprzedaży energii w systemie aukcyjnym. Ponadto należy dodać, że przepis przejściowy zapewnia możliwość skorzystania z wydłużenia terminu realizacji zobowiązania aukcyjnego również przez wytwórców, których oferty wygrały aukcję w latach ubiegłych.

Rozpatrując wniosek wytwórcy Prezes Urzędu Regulacji Energetyki uwzględnia na korzyść wytwórcy okoliczność, w której opóźnienie:

1) dostaw urządzeń wchodzących w skład instalacji odnawialnego źródła energii, lub
2) dostaw elementów niezbędnych do budowy instalacji odnawialnego źródła energii, lub
3) w realizacji instalacji odnawialnego źródła energii oraz przyłączy do sieci elektroenergetycznej, lub

4) przy realizacji odbiorów lub rozruchu instalacji odnawialnego źródła energii, lub
5) przy uzyskiwaniu koncesji albo wpisu do rejestrów określonych w ustawie

– jest spowodowane stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii ogłoszonym w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw zdrowia.

Podobnie jak w przypadku terminu na pierwszą sprzedaż energii, również w odniesieniu do maksymalnego wieku urządzeń służących do wytwarzania i przetwarzania energii elektrycznej w instalacjach OZE, wytwórcy uzyskali prawo do wniosku o przedłużenie okresu, w którym zostały one wyprodukowane. Również w tym przypadku dopuszczalne wydłużenie okresu, o które może wnioskować wytwórca, sięga 12 miesięcy, a wniosek należy złożyć do 30 dni przed pierwszą sprzedażą energii elektrycznej w systemie aukcyjnym.

Tak, obejmują one również wytwórców korzystających z systemów feed-in tariff (FiT) oraz feed-in premium (FiP), adresowanych do określonych mocowo instalacji OZE, wykorzystujących hydroenergię, biogaz i biogaz rolniczy. Wprowadzane przepisy dotyczą deklaracji wytwórców o zamiarze sprzedaży niewykorzystanej energii elektrycznej. Również tutaj pojawiła się możliwość złożenia wniosku do Prezesa URE o zmianie terminu pierwszego wytworzenia energii elektrycznej z instalacji lub dopuszczalnego wieku urządzeń.

Tak, rozwiązania tarczy antykryzysowej dotyczą wytwórców energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych źródeł energii, których oferty wygrały aukcje rozstrzygnięte przed dniem wejścia w życie tarczy antykryzysowej. Podobnie w odniesieniu do wytwórców energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych źródeł energii, którym wydano zaświadczenie o możliwości sprzedaży niewykorzystanej energii elektrycznej przed wejściem w życie omawianej ustawy.

 27 marca 2020 r., godzina 16:00