Zmiana specustawy o koronawirusie – senacki projekt w kontekście ochrony danych osobowych

Specustawa uchwalona 2 marca 2020 r. budzi kontrowersje i wątpliwości dotyczące przetwarzania danych osobowych w związku z jej stosowaniem.

W związku z tym 13 marca 2020 r. Senat zaproponował projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: specustawa).
W uzasadnieniu do projektu możemy przeczytać, że: „Celem projektu ustawy jest doprecyzowanie i uzupełnienie przepisów ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwanej dalej „ustawą COVID-19”. Ponadto projekt ma na celu wprowadzenie narzędzi, które pozwolą zminimalizować negatywne skutki epidemii dla polskiej gospodarki, a w szczególności dla mikroprzedsiebiorców i małych przedsiębiorców.”

Projekt daje pracodawcy szeroką gamę uprawnień i narzędzi możliwych do zastosowania wobec pracownika w związku z jego stanem zdrowia (art. 1 ust 4 wprowadzający art. 3a). Pracodawca będzie uprawniony:
- żądać od pracownika informacji o tym czy przebywał w ostatnim czasie w miejscu zagrożonym zakażeniem COVID-19,
- żądać od pracownika, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, iż jest zakażony COVID-19, lub który przebywał ostatnio w miejscu zagrożonym zakażeniem COVID-19, aby poddał się niezbędnym badaniom lekarskim; badania lekarskie są świadczeniami opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 9,
- kontrolować stan zdrowia pracownika przed dopuszczeniem go do pracy, w szczególności przez pomiar temperatury ciała pracownika,
- wprowadzić w miejscu pracy dodatkowe wymagania sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy,
 delegować pracownika do miejsca zagrożonego COVID-19 wyłącznie w niezbędnych przypadkach oraz za zgodą pracownika.

Dzięki proponowanym zmianom pracodawca uzyskuje prawo do przetwarzania danych osobowych dotyczących m.in. stanu zdrowia bezpośrednio na podstawie specustawy. Dopuszczalne będzie również ingerowanie w pewnym stopniu  w sferę związaną z prywatnym życiem pracownika w zakresie przebywania w strefie zagrożenia koronawirusem, nawet jeżeli miało to miejsce podczas pobytu pracownika na urlopie wypoczynkowym.  Użyte w projekcie sformułowanie „pracodawca ma prawo żądać” wskazuje, że odmowa udzielenia tych informacji może rodzić negatywne skutki dla pracownika, np. w postaci braku możliwości dopuszczenia do pracy. Projekt ustawy nie przewiduje możliwości stosowania powyższych uprawnień w stosunku do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilno-prawnych.

Komunikat Prezesa UODO

W związku z dynamicznie zmieniającą się sytuacją, w zakresie ochrony danych osobowych w kontekście walki z epidemią do tej pory dysponujemy jedynie komunikatem ze strony Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Komunikat odsyła bezpośrednio do art. 17 specustawy na mocy, którego Główny Inspektor Sanitarny (GIS) lub działający z jego ramienia wojewódzki inspektor sanitarny może wydawać pracodawcom, m.in. decyzje nakładające obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych oraz nakazuje pracodawcom śledzenie komunikatów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. GIS został również wskazany jako organ właściwy w sprawie wszelkich problemów związanych ze zwalczaniem i zapobieganiem epidemii.
Prezes UODO nie wyjaśnił jednak w komunikacie wątpliwości pracodawców co do bezpośrednich uprawnień w zakresie możliwości np. weryfikacji stanu zdrowia pracownika lub odebrania oświadczenia o przebywaniu w strefach zagrożenia wirusem pracownika wobec którego istnieje uzasadnione podejrzenie choroby.
Wątpliwości pojawiają się chociażby w związku z brzmieniem art. 207 i 211 kodeksu pracy na mocy których pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 KP), a pracownik zobowiązany jest współdziałać z pracodawcą i przełożonymi (art. 211 KP).

Oświadczenie EROD

16 marca 2020 r. swoje oświadczenie wydała również Europejska Rada Ochrony Danych Osobowych (EROD). Zgodnie ze stanowiskiem EROD: „RODO zapewnia podstawy prawne umożliwiające pracodawcom i właściwym organom ds. zdrowia publicznego przetwarzanie danych osobowych w kontekście epidemii, bez konieczności uzyskania zgody osoby, której dane dotyczą. Dotyczy to na przykład sytuacji, w której przetwarzanie danych osobowych jest niezbędne dla pracodawców ze względu na interes publiczny w obszarze zdrowia publicznego lub w celu ochrony żywotnych interesów (art. 6 i 9 RODO) lub w celu wypełnienia innego obowiązku prawnego.”

Oczywiście nie ma pewności czy proponowane zmiany zostaną przyjęte przez Sejm i wdrożone w życie. Tym niemniej w aktualnym stanie prawnym i przy bierności  UODO w temacie, samą próbę uregulowania kwestii dotyczących przetwarzania danych osobowych należy uznać za słuszną. Każda regulacja ograniczająca prawo do prywatności niesie za sobą ryzyko, ale nie wydaje się, iż propozycja Senatu sięga za daleko, a niewątpliwie wyjaśnia mnożące się wątpliwości przedsiębiorców.

Paweł Foltman

17 marca 2020 r.