Odpowiedzialność pracownika a zgłoszenie naruszenia prawa

​Karolina Sieraczek

16 września 2022 r.

W związku z planowanym wejściem w życie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa pojawia się pytanie: czy pracownik może ponosić odpowiedzialność za ewentualną szkodę, która powstanie na skutek takiego zgłoszenia?

Kwestia ta ma duże znaczenie dla pracowników w kontekście korzystania z praw przysługujących sygnalistom.

Kiedy zgłaszający podlega ochronie prawnej

Pracownik dokonujący zgłoszenia lub ujawnienia publicznego podlega ochronie prawnej. Jest to jednak zasada, od której przewidziane zostały wyjątki.

Istotne jest stwierdzenie, czy pracownik miał uzasadnione podstawy, aby uznać, że informacja podlegająca zgłoszeniu / ujawnieniu publicznemu jest prawdziwa w momencie jego dokonania i że związana jest ona z naruszeniem prawa. Jeżeli te przesłanki są spełnione, to pracownikowi przysługuje ochrona ustawowa, a pracodawca nie może żądać odszkodowania w przypadku powstania szkody po jego stronie. Co więcej nie mogą być też podejmowane wobec pracownika żadne działania odwetowe.

Uzasadnione zgłoszenie lub ujawnienie publiczne co do zasady zwalnia pracownika także z odpowiedzialności za szkodę z tytułu m.in.: zniesławienia, naruszenia dóbr osobistych czy przepisów o obowiązku zachowania tajemnicy. Katalog ten jest otwarty, choć ustawa zawiera wyjątki w tym zakresie. Nie stosuje się jej np. do informacji objętych przepisami o ochronie informacji niejawnych czy też objętych tajemnicą związaną z wykonywaniem zawodów medycznych oraz prawniczych.

Pracownik może każdorazowo wnosić o umorzenie postępowania, które zostałoby wszczęte przeciwko niemu w związku z dokonanym zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym.

Oczywiście znaczenie ma też sposób, w jaki pracownik wszedł w posiadanie informacji podlegających ujawnieniu. Nie możemy mieć tu do czynienia z czynem zabronionym, co jest istotną okolicznością przy ocenie możliwości ponoszenia konsekwencji za zgłoszenie lub ujawnienie publiczne.

Zgłoszenie nieprawdziwych informacji

Inaczej będzie wyglądała też sytuacja, gdy pracownik świadomie dokonał zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji. W takim wypadku pracodawca ma prawo do żądania odszkodowania od pracownika w wysokości co najmniej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jest to jedynie minimalna wysokość odszkodowania, która została wskazana. Odszkodowanie będzie ustalane na podstawie wysokości szkody wyrządzonej pracodawcy. Nie tylko pracodawca będzie mógł się domagać takiego odszkodowania – także każda osoba, której tym działaniem została wyrządzona szkoda.

Wszelkie okoliczności, o których mowa powyżej, powinny być każdorazowo rozważone przed dokonaniem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.

Biorąc pod uwagę, że poszczególne projekty ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa nie wprowadzają zasadniczych zmian w uregulowaniu odpowiedzialności za dokonane zgłoszenie – należy przyjąć, że ustawa wejdzie w życie w tym lub zbliżonym kształcie.