Darowizna przedsiębiorstwa – skuteczny sposób sukcesji prowadzonego biznesu

Do niedawna polskie przepisy nie przewidywały szczególnych metod sukcesji. Jednakże, w odpowiedzi na apele przedsiębiorców i specjalistów, którzy wskazywali na brak odpowiednich regulacji, ustawodawca wprowadził do polskiego systemu prawnego długo wyczekiwaną ustawę o fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna jest jednak rozwiązaniem złożonym, wymagającym wielu czynności operacyjnych oraz znacznych nakładów finansowych. Wobec czego jest ona adresowana w większości przypadków do większych podmiotów, głównie spółek kapitałowych. 

Sukcesja dotyczy jednak nie tylko największych podmiotów. Z zagadnieniem sukcesji mierzą się również mniejsi przedsiębiorcy np. prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (JDG). 

Jedną z możliwości sukcesji w przypadku przedsiębiorców prowadzących JDG jest darowizna prowadzonego przedsiębiorstwa. 

Darowizna przedsiębiorstwa to jedna z form sukcesji, która – przy odpowiednim przygotowaniu – może przebiec sprawnie i bez większych komplikacji podatkowych (możliwe jest zachowanie neutralności podatkowej). Polega ona na nieodpłatnym przekazaniu całości lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa osobie bliskiej, najczęściej członkowi rodziny.

W praktyce oznacza to przekazanie zespołu składników majątkowych i niemajątkowych, które umożliwiają kontynuowanie działalności gospodarczej. Może to obejmować m.in. środki trwałe, know-how, umowy z kontrahentami, a także zobowiązania związane z prowadzoną działalnością.

Z punktu widzenia przepisów podatkowych oraz wydawanych przez organy podatkowe interpretacji indywidualnych, darowizna przedsiębiorstwa – jeśli spełnia określone warunki – może być neutralna podatkowo. W przypadku przekazania firmy osobom najbliższym (np. dzieciom), możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem dopełnienia odpowiednich formalności.

Najwięcej wątpliwości przy darowiźnie przedsiębiorstwa pojawia się na gruncie VAT. Kluczowe jest prawidłowe zakwalifikowanie przekazywanego majątku oraz analiza, czy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem lub jego zorganizowaną częścią. Bowiem wyłącznie darowizna przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) jest zwolniona z opodatkowania VAT. 

Co do zasady, darowizna przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części) nie powinna podlegać opodatkowaniu na gruncie PIT. Nie powinny się pojawić również jakiekolwiek obowiązki na gruncie cen transferowych.  

W przypadku, gdy darowizna dotyczy kilku osób (np. rodzeństwa), warto rozważyć przekazanie przedsiębiorstwa na rzecz spółki cywilnej utworzonej przez obdarowanych. Pozwoli to uniknąć wątpliwości co do integralności przekazywanego majątku.

Planowanie sukcesji to nie tylko kwestia podatków. To przede wszystkim strategiczna decyzja, która może zadecydować o dalszym istnieniu i rozwoju firmy. Przekazanie przedsiębiorstwa w sposób przemyślany i uporządkowany pozwala uniknąć wielu problemów – zarówno prawnych, jak i organizacyjnych.

Warto pamiętać, że sukcesja nie musi oznaczać całkowitego wycofania się z biznesu. Właściciel może nadal wspierać firmę, np. jako doradca lub współpracownik, co często ułatwia płynne przejęcie obowiązków przez nowe pokolenie. Wówczas należy jednak zadbać o właściwe uregulowanie stosunku łączącego byłego już właściciela z przedsiębiorstwem zarządzanym przez osoby obdarowane np. poprzez zawarcie umowy o pracę, umowy zlecenia, kontraktu B2B. 

Darowizna przedsiębiorstwa to jedno z dostępnych narzędzi sukcesji, które – przy odpowiednim p​rzygotowaniu – może być skutecznym i bezpiecznym sposobem przekazania firmy. Biorąc pod uwagę inne dostępne mechanizmy, darowizna wydaje się również rozwiązaniem, które nie jest nadto skomplikowane i może być z powodzeniem stosowane w wielu przypadkach. 

Choć rozwiązanie to wydaje się proste, każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy – zarówno pod kątem prawnym, jak i podatkowym.

Jeśli rozważasz przekazanie firmy bliskim lub chcesz dowiedzieć się więcej o możliwych formach sukcesji, zachęcamy do kontaktu​. Wspólnie przeanalizujemy Twoją sytuację i pomożemy dobrać rozwiązanie najlepiej dopasowane do Twoich potrzeb.​