Mechanizm podzielonej płatności - jak stosować split payment

Monika Bartosiewicz

29 maja 2018 r. 

Mechanizm podzielonej płatności (split payment) jest wprowadzony w polskim prawodawstwie od 1 lipca 2018 r. na podstawie nowego rozdziału dodanego do ustawy o VAT.

Zgodnie z oceną Ministerstwa Finansów mechanizm podzielonej płatności jest rozwiązaniem mającym na celu uszczelnienie systemu podatku od towarów i usług m.in. poprzez przeciwdziałanie nadużyciom i oszustwom podatkowym. Ma on eliminować ryzyko znikania podatników wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym na konto urzędu skarbowego podatkiem VAT. Mechanizm ma być stosowany tylko w wypadku płatności w transakcjach B2B (business-to-business), przeprowadzanych za pomocą elektronicznych środków płatności (tj. przelew bankowy) lub w przypadku transakcji polecenia zapłaty w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych. Split payment będzie miał zastosowanie wyłącznie w płatnościach między podatnikami VAT, którzy będą mieli rachunek w polskim banku. W przypadku odbiorcy przelewu musi on posiadać chociaż jeden rachunek w danym banku prowadzony w polskich złotych. Mechanizm podzielonej płatności można stosować zarówno do regulowania całości zobowiązań handlowych, jak i ich części.

Celem ustawodawcy jest, by płatność z zastosowaniem mechanizmu split payment miała miejsce tylko na podstawie otrzymanej faktury, a zatem teoretycznie wyłączone jest jego zastosowanie w przypadku otrzymanej faktury pro forma lub płatności wynikającej wyłącznie z umowy zawartej między stronami. Teoretyczne również wyłączone jest jego stosowanie w przypadku płatności pakietowych. Jednak bank nie ma obowiązku ani możliwości sprawdzania, czy wpisany w przelewie numer faktury jest numerem prawidłowym.

Wydzielony rachunek VAT

Nowe rozwiązanie polega na tym, że kupujący przelewa na zwykły rachunek sprzedawcy tylko kwotę netto wykazaną na fakturze. Tymczasem równowartość VAT automatycznie przelewana jest na specjalnie wydzielone konto – tzw. rachunek VAT.

Warunki stosowania nowego rozwiązania

Podstawowym warunkiem zastosowania przez podatnika mechanizmu podzielonej płatności jest uprzednie otrzymanie faktury VAT z wykazanym na niej podatkiem (art. 108a ust. 1 ustawy o VAT).

W celu wypełnienia komunikatu przelewu będącego technicznym warunkiem wykonania przelewu z zastosowaniem split payment, jako że potwierdza on wolę nabywcy do jego zastosowania, konieczne jest podanie:

• kwoty odpowiadającej całości lub części kwoty podatku wynikającej z faktury,
• kwoty odpowiadającej całości lub części wartości sprzedaży brutto (a zatem jeśli faktura obejmuje także inne kwoty niepodlegające opodatkowaniu VAT, to ich wartość nie powinna zostać podana),
• numeru faktury (faktury korygującej), której dotyczy płatność,
• numeru NIP dostawcy towaru lub usługodawcy.

W przypadkach wystawienia faktury korygującej przez dostawcę towaru lub usługodawcę i zwrotu środków np. ze względu na rabat, również możliwe jest zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności. Wówczas konieczne jest podanie w komunikacie numeru NIP nabywcy.

Wyklucza się sytuację, w której przedsiębiorca z innego kraju, nieposiadający w Polsce rachunku, będący jednak polskim podatnikiem VAT, zastosował split payment. Co również istotne, zapłata realizowana z użyciem mechanizmu dotyczy wyłącznie płatności w złotych.

Błędny przelew – solidarna odpowiedzialność

Gdy nabywca zrealizuje przelew z wykorzystaniem komunikatu przelewu na rzecz podatnika innego niż dostawca towarów lub usługodawca, zastosowanie znajdą regulacje o solidarnej odpowiedzialności podmiotu, na konto którego dokonano przelewu oraz dostawcy towarów lub usług. Wysokość tej odpowiedzialności ograniczona jest do kwoty podatku otrzymanego na rachunek VAT.

Odpowiedzialność zostaje wyłączona w przypadku zwrotu środków przelanych na rachunek VAT dokonanego bezpośrednio po uzyskaniu informacji o otrzymanym przelewie lub natychmiastowego przelewu tych środków na rachunek VAT rzeczywistego dostawcy towarów lub usług. Podatnik, który przez pomyłkę otrzymał środki na rachunek, powinien również wykorzystać komunikat przelewu, z tym że podaje w nim swój numer NIP.

(Teoretyczne) korzyści z wykonywania przelewów z zastosowaniem split payment

Użycie mechanizmu podzielonej płatności przez nabywcę jest dobrowolne. Do korzystania z niego  zachęcać mają następujące udogodnienia (art. 108d ustawy o VAT):

1. Pierwsza zachęta dotyczy podatników, którzy nabywają towary wrażliwe (wymienione w załączniku nr 13). Wybór przez takiego nabywcę metody podzielonej płatności zabezpiecza go przed zastosowaniem przepisów o odpowiedzialności solidarnej, jednak tylko do wysokości podatku wynikającego z zapłaconej w ten sposób faktury.
2. Druga zachęta dotyczy kary za złożenie nieprawidłowej deklaracji VAT.  Podatnikowi, który złożył nieprawidłową deklarację, a uiszcza fakturę z zastosowaniem split payment, nie zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe według stawki 30% lub 20% do wartości podatku wynikającego z zapłaconej w ten sposób faktury (określone w art. 112b ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT).
3. Kolejne udogodnienie to niestosowanie wobec podatnika korzystającego z mechanizmu podzielonej płatności dodatkowego zobowiązania podatkowego (określonego w art. 108c ust. 1 ustawy o VAT) w wysokości 100%wartości odliczonego podatku wynikającego z faktury, która:  
   -  została wystawiona przez podmiot nieistniejący, 
   -  dotyczy czynności, które nie zostały dokonane, 
   -  opiewa na kwoty niezgodne z rzeczywistością, 
   -  potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 (bezwzględna nieważność czynności prawnej) i art. 83 (czynności pozorne) kodeksu cywilnego.
   
   Równocześnie jednak organ podatkowy ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe, względnie uzna, że podatnik objęty jest przepisami o odpowiedzialności solidarnej, jeśli w ocenie organu podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności związana była z wystąpieniem  wymienionych powyżej nieprawidłowości. Jest zatem prawdopodobne, że ten rodzaj zachęty będzie mieć raczej sporadyczne zastosowanie.
4. Następna zachęta dotyczy wyłączenia stosowania podwyższonej stawki odsetek za zwłokę (wskazanej w art. 56b ordynacji podatkowej), w sytuacji gdy zaległość podatkowa powstała za okres rozliczeniowy, za który podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę podatku naliczonego, której co najmniej 95% wynika z otrzymanych przez niego faktur zapłaconych z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Również w odniesieniu do tej preferencji ustawodawca wprowadził ograniczenie. Jeśli bowiem zaległość podatkowa przekracza dwukrotność kwoty podatku naliczonego wykazanej w złożonej deklaracji podatkowej, to wówczas podatnik obowiązany będzie do uiszczenia odsetek wyliczonych (zgodnie z art. 56b ordynacji podatkowej).
5. Ostatni z serii nowych artykułów ustawy o VAT dotyczących split payment przewiduje preferencje dla podatników, którzy będą uiszczać VAT przed terminem ustawowo określonej daty zapłaty. Jeżeli podatnik skorzysta z możliwości wcześniejszej zapłaty podatku i wykorzysta do tego rachunek VAT, kwota jego zobowiązania będzie zmniejszona o kwotę obliczoną na podstawie wzoru określonego w art. 108d ust. 1 ustawy o VAT. 
   
   Kwotę, o którą obniża się kwotę VAT, w zaokrągleniu do pełnych złotych wylicza się w następujący sposób:
   kwota podatku wynikająca z deklaracji x stopa referencyjna NBP obowiązująca na dwa dni robocze przed dniem zapłaty podatku x liczba dni pozostająca do terminu zapłaty/360.

W naszej ocenie większość preferencji przewidzianych przez ustawodawcę dla podmiotów korzystających z mechanizmu podzielonej płatności ma charakter pozorny. Jest to szczególnie wyraźne, gdy podatnik bliżej przyjrzy się wytycznym Ministerstwa Finansów dotyczącym oceny dochowania należytej staranności przez nabywców w transakcjach krajowych. Na uwagę zasługuje w zasadzie głównie ostatnia z preferencji. Jest to jednak zachęta nie dla płacącego faktury z użyciem split paymant, lecz dla przedsiębiorcy otrzymującego tego typu płatności.

Jeśli mają Państwo jakieś pytania związane z mechanizmem podzielonej płatności, zachęcamy do kontaktu z ekspertami Rödl & Partner.