Postępowanie pojednawcze i mediacja nie przerwą już biegu przedawnienia

Justyna Baszczeska

7 lipca 2022 r.

Od 30 czerwca 2022 r. zawezwanie do próby ugodowej i wszczęcie mediacji nie powoduje już  przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń. Skutkiem wszczęcia postępowania pojednawczego i mediacji jest już tylko zawieszenie biegu terminu przedawnienia roszczeń. Nowelizacja może wpłynąć na atrakcyjność mediacji i postępowań pojednawczych.

Dochodzenie należności od nieuczciwych kontrahentów w sposób polubowny może być atrakcyjne, o czym przekonuje się coraz większa grupa działających na polskim rynku przedsiębiorców. Tego rodzaju tendencja nie powinna dziwić. Polubowna metoda zakończenia postępowań może okazać się szybszą i mniej kosztowną alternatywą dla prowadzenia niejednokrotnie długoletnich procesów sądowych, gdy roszczenia są sporne (takie, co do których istnienia lub wysokości nie ma zgody kontrahentów). Polubownemu rozwiązaniu takich sporów służyć może zwłaszcza wszczęcie mediacji i postępowania pojednawczego (zawezwanie do próby ugodowej). Od 30 czerwca 2022 r. dużym zmianom uległy  skutki wszczęcia tego rodzaju postępowań, tj. wpływ na bieg przedawnienia dochodzonych roszczeń.

Postępowanie pojednawcze przed sądem

Aby wszcząć postępowanie pojednawczego należy skierować do sądu wniosek – zawezwanie drugiej strony do próby ugodowej. Postępowanie toczy się przed sądem rejonowym, a jego celem jest zakończenie sporu poprzez zawarcie przed sądem ugody z dłużnikiem. Postępowanie powinno zakończyć się na jednym posiedzeniu sądu – zawarciem ugody albo, w przypadku odmowy drugiej strony, wpisaniem przez sąd do protokołu posiedzenia informacji, że do zawarcia ugody nie doszło.

Opłata za złożenie zawezwania do próby ugodowej wynosi 1/5 opłaty, jaką normalnie wierzyciel wniósłby od pozwu. Jeżeli w konsekwencji wszczęcia tego postępowania dojdzie do zawarcia ugody przed sądem, to koszty postępowania poniesione przez obie strony są co do zasady wzajemnie znoszone.

Mediacja przed mediatorem

Mediacja może zostać wszczęta przed wdaniem się przez strony w spór przed sądem albo już po wniesieniu pozwu do sądu. W toku procesu wniosek o skierowanie stron do mediacji może wnosić sama strona. Do zawarcia ugody w trakcie rozprawy będzie zachęcał strony także sąd.

Mediacja jest prowadzona zawsze za zgodą obu stron, które wybierają mediatora samodzielnie (ewentualnie mediatora wybiera sąd, przed którym toczy się już sprawa). Postępowanie jest co do zasady krótsze i tańsze niż toczenie sporu. Mediacja jest też tajna. Jeżeli w toku mediacji dojdzie do zawarcia ugody, musi zatwierdzić ją następnie sąd.

Zasadą jest to, że koszty związane z prowadzeniem mediacji ponoszą obie strony w równych częściach. Warto zaznaczyć, że jeżeli przed wdaniem się w spór przed sądem strony podjęły próbę mediacji, która jednak nie zakończyła się zawarciem ugody, to opłata od pozwu podlega obniżeniu o 2/3 (nie więcej niż o 400 zł).

Wpływ postępowania pojednawczego i mediacji na bieg terminów przedawnienia

Dotychczas skutkiem wszczęcia postępowań pojednawczych i mediacji było m.in. przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczeń, a w konsekwencji – rozpoczęcie biegu tego terminu na nowo (nawet jeżeli postępowanie pojednawcze nie doszło do skutku z uwagi na zupełną bierność dłużnika). Wpływało to niewątpliwie na atrakcyjność mediacji i postępowań pojednawczych.

W ostatnich latach powszechna stała się praktyka wierzycieli, którzy – przed skierowaniem do sądu pozwu w danej sprawie – składali po nawet kilka wniosków o zawezwanie do próby ugodowej tego samego dłużnika. W związku z masową wręcz skalą tego zjawiska w orzecznictwie sądów (w tym Sądu Najwyższego) zdążyło zostać wyrażonych wiele – niejednokrotnie sprzecznych ze sobą – poglądów na temat tego, czy każde zawezwanie do próby ugodowej powinno odnosić skutek przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń [1].

30 czerwca 2022 r. weszła w życie istotna nowelizacja Kodeksu cywilnego. Począwszy od tej daty, skuteczne złożenie wniosku (zawezwanie do próby ugodowej) i wszczęcie mediacji nie będzie już skutkowało przerwaniem biegu terminu przedawnienia, a jedynie zawiesi bieg tego terminu na czas trwania mediacji i postępowania pojednawczego. Jedynie do mediacji i postępowań pojednawczych, które zostały wszczęte i niezakończone przed 30 czerwca 2022 r. zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe (obowiązujące przed wejściem w życie nowelizacji).

Praktyka pokaże, czy wspomniana nowelizacja znacząco wpłynie na atrakcyjność postępowań pojednawczych i mediacji (w tym także na liczbę wpływających do sądów zawezwań do próby ugodowej).

Niezależnie od zmian, jakie weszły w życie  30 czerwca 2022 r. należy pamiętać, że postępowania polubowne mogą wpływać na koszty dochodzenia należności i mogą być znacznie szybsze niż trwające niekiedy latami procesy sądowe. Oczywiście efektywność wszczęcia postępowań polubownych zależeć będzie w każdym przypadku od wyników wstępnej analizy stanu faktycznego sprawy, jej charakteru i oceny dowodów, którymi dysponuje wierzyciel.

[1] Przegląd dotychczasowych stanowisk prezentowanych w orzecznictwie w odniesieniu do skutków wszczęcia postępowań pojednawczych zawiera m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2021 r. (sygn. akt  II CSKP 104/21).