Mediacja – szybszy i tańszy wyrok w świetle obowiązujących przepisów

Adrian Cop

21 stycznia 2020 r. 

​Zmorą dzisiejszych postępowań sądowych: gospodarczych, cywilnych, czy karnych jest czas ich trwania. Zgodnie z danymi Ministerstwa Sprawiedliwości średni czas trwania postępowania przed sądem wynosi 5,4 miesiąca (https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/sprawność postępowań sądowych - czas trwania postępowania sądowego w latach 2011-2018).

W przypadku skomplikowanych spraw, ze względu na dużą liczbę pozwów i  braki kadrowe, czas ten wydłuża się jeszcze bardziej. Zdarza się, że wierzyciele nawet przez kilka lat nie są w stanie odzyskać pieniędzy od dłużników, przez co mogą np. stracić płynność finansową.

Alternatywą do postępowania sądowego mogą być polubowne metody rozwiązania sporu, w szczególności mediacja. Ze statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że ta metoda rozwiązania sporu staje się coraz bardziej popularna (https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/mediacje w sprawach gospodarczych w latach 2006-2018 i w I półroczu 2019 r.). Tylko do połowy 2019 roku przekazano do mediacji blisko 15 000 spraw, z czego blisko 1500 zakończyło się umorzeniem postępowania przez sąd wobec zawarcia przez strony ugody. Co więcej postępowanie mediacyjne w porównaniu do postępowania sądowego trwa zdecydowanie krócej, co w przypadku stron o zbieżnych interesach jest lepszym rozwiązaniem.

Koszty mediacji a postępowanie sądowe

Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z 4 lipca 2019 r. wprowadziła zmiany w opłatach związanych z prowadzeniem postępowania sądowego. Najistotniejszą zmianą dla przedsiębiorców jest podwyższenie opłaty maksymalnej od pozwu. W przypadku wielomilionowych spraw opłata ta wynosić może nawet 200 tys. zł (art. 13 pkt. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), co uznać należy za dość wysoką kwotę, którą strona skarżąca musi uiścić już na etapie wszczęcia postępowania. Do kosztów postępowania zaliczyć dodatkowo należy te wydatki, które muszą zostać poniesione w jego trakcie np. koszty biegłych, dojazdu, czy koszty adwokackie.

Mediacja jest zdecydowanie tańszym rozwiązaniem, a jej wszczęcie  nastąpić może w dwojaki sposób. Po pierwsze, do mediacji, na każdym etapie postępowania sądowego, strony skierować może sąd prowadzący postępowanie. Koszty takiej mediacji zależne są w tym wypadku od wartości przedmiotu sporu (1% wartości sporu) i mieszczą się  w sprawach majątkowych w przedziale od 250 do 2000 zł. Skierowanie do mediacji przez sąd wiąże się jednak z potrzebą wniesienia opłaty od pozwu.

Druga możliwość poddania sporu przez strony do mediacji to zawarcie między nimi umowy o mediacje (jeszcze przed wdaniem się w spór sądowy). Niezbędna jest do tego wola obu stron. Co istotne koszty mediacji ustalane są bezpośrednio z mediatorem i rozłożone równomiernie. Pozwala to stronom wyliczyć, co będzie dla nich korzystniejsze finansowo.

Ugoda przed mediatorem

Utarł się pogląd, że dopiero posiadanie wyroku sądu pozwala na egzekucję od dłużnika, a wyrok skazujący jest elementem czyniącym zadość sprawiedliwości społecznej. Jednak pod względem prawnym, uzyskanie tych samych rezultatów poprzez mediację możliwe jest zdecydowanie szybciej.

Art. 18315 k.p.c. stanowi, że ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Oznacza to, że moc prawna ugody zawartej przed mediatorem, która została następnie zatwierdzona przez sąd, jest równa mocy ugody zawartej przez strony przed sądem. Warto podkreślić, że zgodnie z art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c. ugoda sądowa jest tytułem egzekucyjnym. Analogicznie na podstawie art. 18315 § 1 zd. 2 k.p.c. ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym. Tym samym ugoda mediacyjna podlegająca wykonaniu w drodze egzekucji i zatwierdzona przez sąd w formie nadania jej klauzuli wykonalności stanowi tytuł wykonawczy. Oznacza to, że w przypadku niewykonywania ugody przez jedną ze stron, każda z nich może bez przeszkód i potrzeby podjęcia innych kroków prawnych dochodzić uzgodnionych między stronami należności.

Warto również zaznaczyć, że w przypadku ugody mediacyjnej strony mają dowolność jej konstruowania, co daje im szeroki wachlarz metod płatniczych. Strony mogą rozłożyć dane roszczenia na raty, oddać określony przedmiot w zastaw, przekazać dany przedmiot, czy umówić się na wykonanie określonej pracy w ramach „zaliczenia” długu. Tych możliwości nie daje niestety wyrok sądowy, który co do zasady może jedynie przyznać roszczenie, bądź je oddalić.

Mediacja – czy warto?

Trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że mediacja, choć jeszcze mało popularna, daje stronom realną możliwość szybszego i tańszego rozwiązania sporu. W przypadku mediacji jej koszty strony mogą realnie kontrolować. Ugoda z mediatorem zaoszczędza stronom „chodzenia do sądu”, a także związanego z tym stresu. Nie jest również tajemnicą, że w wypadku wyroku sądowego rzadko istnieje możliwość dalszej współpracy miedzy stronami. Inaczej jest gdy strony wspólnie uzgadniają ugodę, a i sama ugoda, jako rozstrzygnięcie sprawy, ma trwalszy charakter. Na zakończenie warto przytoczyć stare, choć już nie do końca stricte prawnicze powiedzenie: „nawet najgorsza ugoda jest lepsza niż najlepszy wyrok”. Koszty związane z wyrokiem bywają niewspółmiernie wysokie do wspólnie wypracowanego porozumienia stron. 

W przypadku zainteresowania tematem mediacji, zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami.