Czynny żal – co to jest i jak go złożyć?

Czynny żal to zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego (np. braku złożenia deklaracji lub informacji podatkowej w wyznaczonym terminie), szczegółowo opisujące okoliczności sprawy. Instytucja czynnego żalu pozwala naprawić pomyłki w realizacji obowiązków podatkowych, a tym samym uniknąć odpowiedzialności karno-skarbowej. Aby nie podlegać karze, należy dopełnić wymaganej czynności oraz złożyć pismo czynnego żalu w tym samym terminie. Szczegółowe przepisy regulujące czynny żal zawarte są w Kodeksie karnym skarbowym (art. 16). 

Warunkiem skutecznego uznania czynnego żalu jest dopełnienie zaległego obowiązku, w tym zapłacenie  w całości zobowiązania, które nie zostało uregulowane. Czynny żal chroni przed dodatkowymi karami, ale oczywiście nie zwalnia podatnika z obowiązku opłacenia powstałych zaległości i odsetek. Ze zmian wprowadzonych przez podatkowy Polski Ład jasno wynika, że czynny żal musi nastąpić przed wszczęciem postępowania przygotowawczego o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. 

Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:

Dodatkowo zapisy kodeksu karnego wskazują na brak możliwości zastosowania instytucji czynnego żalu w sytuacji, jeżeli sprawca:

Kary nie unikną też podatnicy, których wykroczenie lub przestępstwo skarbowe zostanie ujawnione w postępowaniu przygotowawczym toczącym się w innej sprawie. Po złożeniu czynnego żalu organy podatkowe nie są zobowiązane do poinformowania o zastosowaniu przepisu. W związku z tym podatnik, z chwilą złożenia prawidłowej korekty, nie ma pewności, czy w jego sprawie nie toczy się już takie postępowanie.

Zawiadomienie o czynnym żalu składa się pisemnie lub ustnie do protokołu we właściwym urzędzie skarbowym. Można to także zrobić za pośrednictwem Internetu, korzystając z odpowiedniej opcji w e-Urzędzie Skarbowym (e-US). Formy przesyłania zawiadomienia to: 

Nie ma ustandaryzowanego wzoru pisma. Pismo sporządza się w zależności od sytuacji podatnika i podstawy braku niedopełnienia czynności. Pomimo braku urzędowego dokumentu w piśmie dotyczącym czynnego żalu muszą znaleźć się takie informacje jak:

Podatnik składający czynny żal jest zobowiązany również do uiszczenia wymaganej należności publicznoprawnej (i okazania potwierdzenia zapłaty) oraz złożenia dokumentów podlegających obowiązkowi, którego dotyczy zawiadomienie.

Co do zasady instytucja czynnego żalu wskazana w zapisach art. 16 k.k.s. pozwala na unikniecie konsekwencji karnych poprzez złożenie wyjaśnienia wraz z dopełnieniem zaległego obowiązku. Wskazany przepis opisuje, jakie muszą zostać spełnione przesłanki, aby czynny żal był skuteczny, a zwłaszcza, kto może z niego korzystać i kiedy organ podatkowy nie może odmówić jego przyjęcia. 

Od 2022 r. złożenie korekty nie wyklucza już konsekwencji karno-skarbowych. Jeśli organ wszczął postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe albo takie zdarzenia zostaną ujawnione w toku postępowania przygotowawczego, to korekta deklaracji i zapłata podatku po zakończonej kontroli podatkowej może nie zostać zakwalifikowana pod instytucję czynnego żalu, pozwalającą na uniknięcie odpowiedzialności karnej. 

Jeśli masz dodatkowe pytania, skontaktuj się z naszymi ekspertami.