Ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych – tzw. „ustawa odległościowa”

Piotr Mrowiec

16 listopada 2016 r. 

16 lipca 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (dalej: „Ustawa”), wprowadzająca m.in. wymogi w zakresie odległości elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych albo budynków o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa. Ustawa może mieć również wpływ na opodatkowanie elektrowni wiatrowych podatkiem od nieruchomości.

Uwagi ogólne

Do tej pory w Polsce brak było ustawowo określonej minimalnej odległości elektrowni wiatrowych od zabudowań mieszkalnych. Ustawa wprowadza taką zasadę. Zatem obecnie w procesie inwestycyjnym konieczne jest wzięcie także pod uwagę nowych uregulowań i wymogów, które niesie za sobą ustawa.

Z ustawy zostały z kolei wykreślone niejasne i nieprecyzyjne postanowienia dotyczące konieczności uzyskiwania decyzji zezwalających na eksploatację elektrowni wiatrowych oraz decyzji o pozwoleniu na użytkowanie elektrowni wiatrowych i związane z tym postanowienia dotyczące odpowiedzialności karnej. Dodatkowo ustawa nie przewiduje konieczności uprzedniego uzgodnienia jakiejkolwiek naprawy lub modernizacji elementów technicznych elektrowni wiatrowej z Urzędem Dozoru Technicznego, a następnie uzyskiwania w tym zakresie decyzji zezwalającej na jej eksploatację.

Zakres przedmiotowy Ustawy

Ustawa określa warunki i tryb lokalizacji, budowy oraz eksploatacji elektrowni wiatrowych oraz warunki lokalizacji elektrowni wiatrowych w sąsiedztwie istniejącej albo planowanej zabudowy mieszkaniowej. Ustawy nie stosuje się natomiast do inwestycji realizowanych i użytkowanych na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto ustawa wprowadza definicję elektrowni wiatrowej, zgodnie z którą ma być ona budowlą w rozumieniu przepisów ustawy – prawo budowlane, składającą się co najmniej z fundamentu, wieży oraz elementów technicznych, o mocy większej niż moc mikroinstalacji w rozumieniu ustawy o odnawialnych źródłach energii (tj. powyżej 40 kW). Co więcej, nowa ustawa przewiduje, że elementy techniczne elektrowni wiatrowej obejmować będą wirnik z zespołem łopat, zespół przeniesienia napędu, generator prądotwórczy, układy sterowania i zespół gondoli wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu.

Zasady lokalizacji elektrowni wiatrowych

Lokalizacja elektrowni wiatrowej może następować wyłącznie na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (dalej: „plan miejscowy”). Zgodnie z nią odległość, w której mogą być lokalizowane i budowane:

• elektrownia wiatrowa – od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa, oraz
• budynek mieszkalny albo budynek o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa – od elektrowni wiatrowej, 

jest równa lub większa od dziesięciokrotności wysokości elektrowni wiatrowej mierzonej od poziomu gruntu do najwyższego punktu budowli, wliczając elementy techniczne, w szczególności wirnik wraz z łopatami, co ma stanowić całkowitą wysokość elektrowni wiatrowej.

Zachowanie ww. odległości jest również wymagane przy lokalizacji i budowie elektrowni wiatrowej przy formach ochrony przyrody (np. przy parkach narodowych, rezerwatach przyrody, czy obszarów Natura 2000) oraz przy leśnych kompleksach promocyjnych.

W celu obliczenia odległości powinno uwzględnić się najkrótszy odcinek pomiędzy:

• rzutem poziomym istniejącego budynku mieszkalnego albo istniejącego budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa albo
• granicą terenu objętego decyzją o warunkach zabudowy albo
• linią rozgraniczającą teren, którego sposób zagospodarowania określony w planie miejscowym dopuszcza realizację inwestycji dotyczącej budynku mieszkalnego albo istniejącego budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa,

a okręgiem, którego promień jest równy połowie średnicy wirnika wraz z łopatami, a środek jest środkiem okręgu opisanego na obrysie wieży istniejącej elektrowni wiatrowej, albo linią rozgraniczającą teren, którego sposób zagospodarowania określony w planie miejscowym dopuszcza budowę elektrowni wiatrowej.

Plany miejscowe przewidujące lokalizację elektrowni wiatrowej:

• powinny określać maksymalną całkowitą wysokość elektrowni wiatrowej,
• powinny być sporządzane co najmniej dla obszaru, na którym nie mogą być zlokalizowane nowe budynki mieszkalne albo budynki o funkcji mieszanej, w skład których wchodzi funkcja mieszkaniowa, a którego granice są wyznaczane z uwzględnieniem maksymalnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej określonej w tym planie.

Przepisy przejściowe

Ustawa przewiduje szereg przepisów przejściowych dotyczących zarówno już eksploatowanych siłowni wiatrowych, jak i toczących się postępowań w zakresie planowania, czy ich budowy. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze regulacje w zakresie przepisów przejściowych z punktu widzenia inwestorów mających zamiar budować lub eksploatujących elektrownie wiatrowe:

• W przypadku elektrowni wiatrowych użytkowanych w dniu wejścia w życie ustawy, które nie spełniają wymogów odległościowych, dopuszczalne jest jedynie przeprowadzenie remontu oraz wykonywanie innych czynności niezbędnych do prawidłowego użytkowania elektrowni, z wyłączeniem działań prowadzących do zwiększenia parametrów użytkowych elektrowni lub zwiększenia jej oddziaływań na środowisko.
• Pozwolenia na budowę dotyczące elektrowni wiatrowych, wydane przed dniem wejścia w życie ustawy oraz wydane na podstawie wszczętych a niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy postępowań w przedmiocie udzielenia pozwolenia na budowę zachowują moc, o ile w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy wydana zostanie decyzja o pozwoleniu na użytkowanie.
• Postępowania w przedmiocie wydania decyzji o warunkach zabudowy dotyczące elektrowni wiatrowych, wszczęte a niezakończone do dnia wejścia w życie ustawy umarza się.
• Decyzje o warunkach zabudowy dotyczące elektrowni wiatrowych wydane przed dniem wejścia w życie ustawy tracą moc, chyba że przed owym dniem wszczęto postępowanie o wydanie pozwolenia na budowę.
• Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz plany zagospodarowania przestrzennego województwa uchwalone przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność.

Plany miejscowe w dniu wejścia w życie ustawy zachowują moc

Dodatkowo, mimo uwzględnienia w planie miejscowym (lub jego projekcie wyłożonym do publicznej wiadomości) lokalizacji elektrowni wiatrowej, organ administracji architektoniczno-budowlanej może odmówić wydania pozwolenia na budowę, a organ prowadzący postępowanie w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może odmówić zgody na realizację przedsięwzięcia, jeżeli ta inwestycja nie spełnia wymogów odległościowych. Co więcej, do projektów planów miejscowych albo ich zmian oraz inwestycji realizowanych na podstawie ustaleń tych planów, w stosunku do których przed dniem wejścia w życie ustawy dokonano wyłożenia – stosuje się przepisy dotychczasowe.

Podatek od nieruchomości

Zmiany w definicji budowli w rozumieniu przepisów ustawy – prawo budowlane mogą mieć wpływ na opodatkowanie elektrowni wiatrowych podatkiem od nieruchomości.

W ustawie z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych jako przedmiot opodatkowania wskazano bowiem między innymi budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 2 ust. 1 pkt 3). Podstawę opodatkowania podatkiem i nieruchomości stanowi wartość budowli. Zasadnicze znaczenie dla wysokości podatku ma więc to, czy do podstawy wliczymy jedynie wartość części budowlanych elektrowni, czy wszystkie zamontowane w niej urządzenia.

Dotychczas prawo budowlane definiowało budowlę jako (między innymi) części budowlane urządzeń technicznych – elektrowni wiatrowych. Zatem zasadne było przyjęcie stanowiska, że elektrownia wiatrowa jako całość jest urządzeniem, a budowlą są tylko części budowlane tychże urządzeń. W konsekwencji takiej regulacji prawnej, cała elektrownia wiatrowa jako określony obiekt budowlany nie mogła być budowlą. Zatem do podstawy wyliczenia podatku od nieruchomości nie wliczano wartości urządzeń bezpośrednio służących wytwarzaniu energii elektrycznej /turbin, gondol i innych urządzeń znajdujących się w gondoli, zaś podatkowi temu podlegały tylko części budowlane czyli fundamenty i maszt. Ustawa wprowadza definicję elektrowni wiatrowej, zgodnie z którą ma być ona w całości budowlą w rozumieniu przepisów ustawy – prawo budowlane, składającą się co najmniej z fundamentu, wieży oraz elementów technicznych, tj. wirnik z zespołem łopat, zespół przeniesienia napędu, generator prądotwórczy, układy sterowania i zespół gondoli wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu. Zmiany te wynikają z:

• wprowadzenia w art. 2 pkt. 1 tej ustawy definicji legalnej pojęcia elektrowni wiatrowej (budowla w rozumieniu przepisów prawa budowlanego składająca się co najmniej z fundamentu, wieży oraz elementów technicznych, o mocy większej niż moc mikroinstalacji w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy o odnawialnychźródłach energii,
• zmiany art. 3 pkt. 3 Prawa budowlanego poprzez wykreślenie z nawiasu (zawierającego przykładowe wyliczenie urządzeń technicznych) pojęcia elektrowni wiatrowych,
• zamieszczenia w załączniku do prawa budowlanego w „Kategorii XXIX - elektrowni wiatrowych”.

Oznacza to, że od 1 stycznia 2017 r. elektrownie wiatrowe, które są wymienione w załączniku do ustawy - prawo budowlane mogą podlegać opodatkowaniu od całkowitej wartości, bez podziału na części budowalne i niebudowlane. Istnieją jednak podstawy, aby kwestionować możliwość modyfikacji zasad opodatkowania elektrowni wiatrowych podatkiem od nieruchomości przez ustawę, która nie jest ustawą podatkową ani ustawą, do której ustawa podatkowa odsyła. Zmianie praktyki w zakresie opodatkowania elektrowni wiatrowych przeczy dotychczasowa linia orzecznicza sądów administracyjnych opowiadająca się za opodatkowaniem elektrowni wiatrowych jedynie od ich części budowlanych oraz Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z 13 września 2011 r., sygn. akt P 33/09).

Nowe przepisy po raz kolejny wprowadzają przedsiębiorców w stan niepewności. Ci, którzy zdecydują się na opodatkowanie elektrowni wiatrowych w całości, będą musieli liczyć się ze znacznie większymi kosztami, natomiast ci, którzy pozostaną przy korzystnej interpretacji przepisów, muszą być przygotowani na spory z organami podatkowymi. Chociaż dotychczas urządzenia techniczne same w sobie nigdy nie były przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości, wynik ewentualnych sporów z organami podatkowymi i rozstrzygnięcia sadów administracyjnych na gruncie nowych przepisów są trudne do przewidzenia.

Jeśli są Państwo zainteresowani szczegółowym omówieniem zagadnienia energii odnawialnych lub doradztwem prawnym, eksperci Rödl & Partner pozostają do dyspozycji w biurach w Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu.