Nasz strona wykorzystuje pliki cookies w celu personalizacji oferty wysyłanej do klientów oraz analizy zachowania użytkowników, tak aby dostarczać usługi na najwyższym poziomie. Korzystając ze strony wyrażają Państwo zgodę na przetwarzanie danych. Dalsze informacje można znaleźć w polityce prywatności.



Rachunek zysków i strat – najważniejsze informacje

PrintMailRate-it

​Aneta Bolka

6 lutego 2023


Sprawozdanie finansowe jednostki gospodarczej uwzględnia trzy kluczowe elementy: bilans, rachunek zysków i strat oraz informacje dodatkowe. Rachunek zysków i strat, określany też jako rachunek wyników, zawiera najważniejsze dane dla potencjalnych inwestorów, banków, a przede wszystkim dla osób zarządzających firmą o bieżącej kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Ustawowo przedstawia on wynik finansowy działalności za rok obrotowy, jednak dla własnych celów można go sporządzać za okresy krótsze, np. miesięczne, kwartalne bądź półroczne. 

Jak analizować dokument według wariantów narzuconych przez polską ustawę o rachunkowości – kalkulacyjnego i porównawczego? Na to i inne pytania odpowiadamy w artykule.

Rachunek zysków i strat – kto musi go przygotowywać


Ustawowy obowiązek sporządzenia rachunku spoczywa na wybranych spółkach, osobach fizycznych 
i jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Uściślając, sporządzić go muszą wszystkie podmioty stosujące ustawę o rachunkowości, a są to m.in.:

  • spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, również te w organizacji),
  • inne osoby prawne (poza Skarbem Państwa i Narodowym Bankiem Polskim),
  • osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, których przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów oraz operacji finansowych w ostatnim roku obrotowym wyniosły przynajmniej równowartość 2 mln euro,
  • jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (oprócz handlowych spółek osobowych i spółek cywilnych),
  • oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych działających na terytorium Polski.
  • i inne wymienione w art. 2 ustawy.

Prawo w Polsce dopuszcza dwie możliwości sporządzenia rachunku wyników, obie tzw. metodą drabinkową, czyli w układzie pionowym. Są to: wariant kalkulacyjny i porównawczy.

Rachunek zysków i strat: wariant kalkulacyjny


Wariant kalkulacyjny klasyfikuje koszty względem miejsc ich powstawania, opierając się na kalkulacyjnym układzie kosztów. Ujmuje się w nim takie pozycje jak:

  • produkcja podstawowa (koszty bezpośrednio związane z procesem produkcyjnym),
  • koszty wydziałowe (pośrednie koszty produkcji),
  • produkcja pomocnicza,
  • koszty ogólnego zarządu (koszty związane z funkcjonowaniem zarządu przedsiębiorstwa i jego administracją),
  • koszty sprzedaży (koszty związane z kosztami towarzyszącymi sprzedaży produktów, ich transportem, dystrybucją itp.).

Wynik ze sprzedaży w tym wariancie rachunku zysków i strat ustala się, porównując przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów z kosztami ich wytworzenia, doliczając do niego koszty sprzedaży i ogólnego zarządu, i w ten sposób uzyskuje się informacje o wyniku finansowym całej firmy.

Rachunek zysków i strat: wariant porównawczy


W wariancie porównawczym klasyfikujemy koszty pod względem ich rodzaju, opierając się na rodzajowym układzie kosztów. W tym wariancie występują więc takie konta jak:

  • zużycie materiałów i energii,
  • wynagrodzenia,
  • ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
  • amortyzacja,
  • usługi obce,
  • podatki i opłaty,
  • pozostałe koszty rodzajowe.

Aby obliczyć wynik finansowy na poziomie operacyjnym w przypadku wyboru tego wariantu rachunku zysków i strat, oprócz przeksięgowania kosztów i przychodów na konto "wynik finansowy", należy też przeksięgować zmianę stanu produktów.

Aby lepiej zrozumieć różnice i sposób obliczania wyniku za pośrednictwem wariantu kalkulacyjnego i wariantu porównawczego, prześledź podane przykłady.






Bilans vs. rachunek zysków i strat


Jakie są podstawowe różnice pomiędzy bilansem a rachunkiem zysków i strat? Jakich informacji dostarczają przedsiębiorcy potencjalnym inwestorom? 

Bilans to zestawienie stanu składników majątku i źródeł ich finansowania (aktywów i pasywów podmiotu) na dany dzień. O jakich zasadach trzeba pamiętać, tworząc bilans?

Rozróżniamy kilka rodzajów bilansów: skonsolidowany, sprawozdawczy, likwidacyjny. Najczęściej jednak występujący to bilans przygotowywany na koniec okresu sprawozdawczego. Jest on jednocześnie bilansem otwarcia nowego okresu sprawozdawczego. Prawidłowo przygotowany bilans równoważy się, tzn. suma aktywów, a więc składników majątku, równa jest sumie pasywów, czyli źródeł ich finansowania. Najważniejszą kwestią, o której należy pamiętać, jest wycena poszczególnych składników majątkowych – którą należy przygotować, mając na uwadze podstawowe zasady rachunkowości, takie jak: zasada ostrożności w wycenie, ciągłości działania podmiotu i pozostałe zasady rachunkowe mające wpływ na prezentowane dane. Chodzi głównie o to, aby bilans pokazywał realną sytuację majątkową danego podmiotu. Zakres informacji, jakie powinny być wykazywane w sprawozdaniu finansowym, a tym samym w bilansie, przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń lub asekuracji określa art. 86 ustawy o rachunkowości.

Dane liczbowe prezentowane w bilansie bądź też rachunku zysków i strat mogą nastręczać trudności w ich interpretacji. Ustawa precyzuje, jakie dane należy zawrzeć w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania, aby czytelnikowi danego sprawozdania ułatwić jego zrozumienie. Na pełne sprawozdanie finansowe składają się: bilans, rachunek zysków i strat oraz wspomniane właśnie dodatkowe informacje, które mogą być niezbędne do prawidłowej interpretacji dokumentu. Dodatkowo dla niektórych spółek tworzy się sprawozdanie z przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale – przez co czytelnik otrzymuje bardziej kompleksowy zestaw informacji o podmiocie i jego majątku, a także z jakich źródeł i w jaki sposób finansowany jest jego majątek.

Wracając do różnicy pomiędzy bilansem a rachunkiem zysków i strat: bilans pozwala łatwo ustalić składniki majątkowe przedsiębiorstwa, natomiast rachunek zysków i strat pokazuje, w jaki sposób firma generuje przychód oraz jakie koszty w związku z tym ponosi. Dzięki szczegółom zawartym w rachunku można ocenić więc, czy przedsiębiorstwo się rozwija, czy też jest w finansowych tarapatach.

Jak sporządzić rachunek zysków i strat – krok po kroku


Najważniejszą zasadą, o której trzeba pamiętać, robiąc rachunek zysków i strat, jest zasada współmierności kosztów i przychodów. Zgodnie z nią na wynik finansowy w danym okresie wpływają realizowane w tym okresie przychody i konieczne dla ich uzyskania koszty. Koszty, które nie są związane z osiągniętymi przychodami w danym okresie nie mogą być ujęte w rachunku wyników. 

Drugą zasadą jest zasada memoriału, według której w sprawozdaniu ujmuje się wszystkie operacje gospodarcze dotyczące danego okresu – opłacone i nieopłacone. Upraszczając, jeśli sprzedasz towar bądź wyświadczysz usługę klientowi powinieneś tę informację ująć w rachunku wyników, bez względu na to, czy klient zapłaci za nie np. w następnym okresie sprawozdawczym.

Rachunek zysków i strat zawiera stałe elementy, niezależnie od tego, jakie przedsiębiorstwo go prowadzi. Te elementy to:

  • poziom podstawowych informacji: wyodrębnia przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, a także koszty, które zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów, 
  • poziom pozostałych operacji: uwzględnia transakcje, które są pośrednio związane z podstawową działalnością jednostki albo z nich wynikają (np. działalność socjalna, odszkodowania, kary, odpisy na należności),
  • działalność finansowa: różnica pomiędzy przychodami finansowymi (np. dywidendy, zyski ze zbycia inwestycji) a kosztami finansowymi (np. odsetki, straty związane z aktualizacją zawartości inwestycji, różnice kursowe),
  • wynik finansowy, czyli zysk lub strata netto, obejmuje dodatkowo zysk lub stratę brutto na działalności finansowej, podatek dochodowy oraz inne obowiązkowe obciążenia wyniku jednostki.

Korzyści z wykonywania rachunku zysków i strat 


Fachowa analiza osiągniętego wyniku finansowego bezdyskusyjnie ułatwia proces decyzyjny w zakresie gospodarowania. Osiągnięty wynik finansowy jest podstawowym miernikiem oceny działalności gospodarczej, a także rzutuje na tworzenie funduszy rozwojowych i motywacyjnych.

Podsumowanie


Sprawozdanie finansowe, a w szczególności rachunek zysków i strat, jest cennym źródłem danych dla zainteresowanych nim odbiorców. Forma drabinkowa pozwala na analizę segmentów działalności jednostki, tj. w części operacyjnej, finansowej i pozostałej działalności. Dwie formy jego sporządzania pozwalają uchwycić koszty z różnych perspektyw. Często dla celów zarządczych korzysta się z tej, która daje informacje o miejscach ich powstawania. Należy pamiętać, że rachunek wyników ma formę memoriałową i aby dowiedzieć się, w jaki sposób wyniki firmy przekładają się na wyniki w pieniądzu, warto przeanalizować rachunek przepływów pieniężnych. Obowiązek sporządzania rachunku zysków i strat dotyczy wybranych jednostek – warto jednak taki rachunek sporządzać dla własnych celów informacyjnych i decyzyjnych. 


Masz dodatkowe pytania dotyczące rachunku zysków i strat? Napisz do naszych ekspertów i umów się na spotkanie.

Deutschland Weltweit Search Menu