Postępowanie upadłościowe i restrukturyzacyjne w dobie pandemii COVID-19 – podsumowanie 2020 roku

Katarzyna Kołodziej

22 stycznia 2021 r.

​

Pandemia COVID-19 i jej negatywne skutki ekonomiczne zmusiły przedsiębiorców do podejmowania kroków w celu odnalezienia się w nowej sytuacji gospodarczej i utrzymania pozycji na rynku. Do dyspozycji firmy mają nowowprowadzone instrumenty prawne, mogące umożliwić im przezwyciężenie trudności finansowych. 

COVID-19 a ogłoszenie upadłości

W wyniku epidemii koronawirusa oraz związanych z nią restrykcji wiele firm mogło doświadczyć na tyle istotnego pogorszenia stanu majątkowego, że okoliczność ta stanowiłaby podstawę do obligatoryjnego wszczęcia postępowania przewidzianego w przepisach Prawa upadłościowego z 28 lutego 2003 r. Chodzi tutaj o przesłankę niewypłacalności przedsiębiorców, czyli utratę przez nich zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od 14 marca 2020 r., a następnie stanu epidemii od 20 marca 2020 r. nie zwolniło przedsiębiorców z dochowania ustawowego obowiązku w zakresie wszczęcia postępowania upadłościowego przy zaistnieniu określonych przepisami przesłanek. Jednak nowowprowadzone regulacje ustanowiły pewien wyjątek, a mianowicie zawieszenie biegu terminu w tym zakresie. Zgodnie z przepisami bieg ustawowego terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu, jeśli stan niewypłacalności dłużnika powstał, po pierwsze, z powodu COVID-19, a po drugie, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego bądź stanu epidemii ogłoszonego w związku z tą chorobą.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne

Kolejnym rozwiązaniem antykryzysowym wprowadzonym w 2020 r. jest uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, które może otworzyć każdy przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością. W tym wypadku nie ma konieczności wykazania, że negatywna sytuacja finansowa przedsiębiorcy wyniknęła z powodu COVID-19. Z kolei jako stan zagrożenia niewypłacalnością należy rozumieć, w świetle przepisów Prawa restrukturyzacyjnego z 15 maja 2015 r., taką sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy, w której można stwierdzić, że w niedługim czasie może stać się on niewypłacalny.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne stanowi zmodyfikowane na podstawie przepisów „tarczy 4.0” postępowanie o zatwierdzenie układu. Jego celem – analogicznie jak w przypadku pozostałych czterech rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych – jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika, który stał się niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością, poprzez ułatwienie mu przeprowadzenia restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Ponieważ ma ono służyć eliminacji negatywnych konsekwencji ekonomicznych wynikających z pandemii koronawirusa, oświadczenie w przedmiocie otwarcia tego postępowania dłużnik może obwieścić w ograniczonym czasie, mianowicie do 30 czerwca 2021 r.

Procedura z perspektywy dłużnika

Innowacyjną cechą tego postępowania jest przyspieszenie oraz odformalizowanie całej procedury, a w szczególności etapu otwarcia. Przedsiębiorca – po zawarciu umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania z doradcą restrukturyzacyjnym – dokonuje obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) o otwarciu przedmiotowego postępowania. W ten sposób – bez udziału sądu – z dniem dokonania obwieszczenia, będącym jednocześnie dniem otwarcia postępowania, dłużnik zostaje objęty ochroną. Do zalet tej procedury po stronie dłużnika należą m.in. zawieszenie z mocy prawa postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności objętych układem oraz wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo na majątku dłużnika (pod warunkiem spełnienia pewnych kryteriów ustawowych), zakaz wszczęcia nowych postępowań egzekucyjnych w odniesieniu do wskazanych wierzytelności, moratorium na spłatę długów, czyli zawieszenie spełnienia świadczeń z ww. wierzytelności, ograniczone możliwości potrącenia wzajemnych wierzytelności między dłużnikiem a wierzycielem oraz niedopuszczalność wypowiedzenia określonych umów przez wierzycieli przedsiębiorcy (np. najmu lub kredytu).

Procedura z perspektywy wierzyciela

W celu zagwarantowania ochrony praw wierzycieli i zrównoważenia uprzywilejowanej pozycji dłużnika ustawodawca umożliwił wierzycielom wystąpienie do sądu z wnioskiem o uchylenie ww. skutków dokonania publikacji w MSiG, w sytuacji gdy miałyby one prowadzić do pokrzywdzenia tej grupy. W wyniku wydania takiego postanowienia przez sąd dłużnik zostanie przykładowo pozbawiony immunitetu egzekucyjnego, wierzyciel natomiast będzie mógł żądać spełnienia świadczeń wynikających z wierzytelności, które pierwotnie miały być objęte układem. Ponadto postępowanie to ma ściśle określone ramy czasowe – wniosek o zatwierdzenie układu powinien wpłynąć do sądu w terminie 4 miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia. W przeciwnym razie postępowanie umarza się z mocy prawa, a wierzyciele odzyskują możliwość egzekwowania przysługujących im należności. Należy również pamiętać o możliwości dochodzenia przez wierzycieli naprawienia szkody w przypadku, gdy dłużnik dokonał obwieszczenia i otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w złej wierze.

Dane statystyczne – podsumowanie

O atrakcyjności uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego dla przedsiębiorców w Polsce świadczą statystyki. Na podstawie raportu opracowanego przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej,  dotyczącego postępowań restrukturyzacyjnych w 2020 r. należy stwierdzić, że uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne stanowiło blisko 50% wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych otwartych w 2020 r. – tym samym było najczęściej wybieraną formą restrukturyzacji sądowej. W minionym roku otwarto 392 uproszczone postępowania restrukturyzacyjne, przy czym najwyższy wynik miesięczny miał miejsce w grudniu 2020 r. – w ostatnim miesiącu roku rozpoczęto aż 118 tego rodzaju postępowań. Nie do przeoczenia jest także ogólny wzrost liczby postępowań restrukturyzacyjnych w przeciągu ostatnich dwóch lat –  w 2019 r. postępowań tych było 465, natomiast w 2020 r. liczba ta wzrosła do 800.

Z ostateczną oceną efektywności wprowadzonych w ramach przeciwdziałania negatywnym skutkom pandemii COVID-19 w 2020 r. instrumentów prawnych trzeba się jeszcze wstrzymać. Nowy rok będzie dla przedsiębiorców bez wątpienia czasem wyzwań, lecz i nadziei na pokonanie trudności gospodarczych, wynikających z zaistniałej sytuacji.

Jeśli mają Państwo pytania związane z dostępnymi na gruncie prawa polskiego formami restrukturyzacji dla przedsiębiorców w skomplikowanej sytuacji ekonomicznej w dobie pandemii COVID-19, zachęcamy do kontaktu z  ekspertami Rödl & Partner.