Zarządzanie zgodnością w prawie konkurencji

Joanna Lech

3 sierpnia 2020 r.

Compliance to zbiór zasad postępowania obowiązujący w danym przedsiębiorstwie, którego celem jest zapewnienie zgodności podejmowanych przez przedsiębiorstwo działań z obowiązującymi przepisami prawa oraz wewnętrznymi standardami, zasadami dobrego zarządzania, czy procedurami obowiązującymi w grupie kapitałowej.

Zgodność z obowiązującymi przepisami prawa to m.in. zgodność z szeroko rozumianym prawem konkurencji regulowanym przepisami prawa krajowego oraz wewnątrzwspólnotowego.
Polski ustawodawca kwestie prawa konkurencji uregulował m.in. w:

• ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów,
• ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
• ustawie o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji.

Główni adresaci norm prawa konkurencji

Przepisy prawa konkurencji skierowane są  przede wszystkim do przedsiębiorców (art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów – dalej u.o.k.k., art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, dalej u.n.k.) lub przedsiębiorstw (art. 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dalej TFUE), a więc do szerokiego grona odbiorców, których zadaniem jest nie tylko samodzielne przestrzeganie prawa, ale też jego przestrzeganie chociażby przez pracowników danej jednostki.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów

Prawo konkurencji opiera się na trzech filarach (zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów):

1) zakazie zawierania porozumień antykonkurencyjnych (art. 6-8 u.o.k.k. oraz art. 101 TFUE) rozumianym jako zakaz zawierania porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie konkurencji na rynku właściwym (m.in. poprzez ustalanie, bezpośrednie lub pośrednie, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów),

2) zakazie nadużywania pozycji dominującej (art. 9 u.o.k.k. oraz art. 102 TFUE) rozumianym jako zakaz nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców, które polega w szczególności na bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen (w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich), odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu/sprzedaży towarów czy ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów,

3) kontroli koncentracji (art. 13-17 u.o.k.k., rozporządzenie nr 139/2004) rozumianej jako nadzór Prezesa UOKIK nad zamiarem m.in. połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, czy przejęcia – przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób – bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców, co mogłoby ograniczać konkurencję.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza ono interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Za czyny nieuczciwej konkurencji uważa się w szczególności:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
• wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
• naśladownictwo produktów,
• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
• utrudnianie dostępu do rynku,
• przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
• nieuczciwa lub zakazana reklama,
• organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
• prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym,
• nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.

Przedsiębiorcy i ich pracownicy powinni mieć pełną wiedzę na temat tego, które działania podejmowane w firmie mogą być potraktowane zgodnie z obowiązującymi przepisami, jako czyny naruszające prawo.

Narzędzia do przeciwdziałania naruszeniom

Polityka prawa konkurencji to wewnętrzny dokument obowiązujący w danej organizacji, którego podstawowym zadaniem jest uświadomienie pracowników oraz osób trzecich o obowiązującym prawie, zakazach oraz karach za naruszenie prawa.

Polityka ta jest wewnętrznym aktem prawnym organizacji i zwykle wprowadzana jest do stosowania przez organ kierujący danym przedsiębiorstwem. Powinna stanowić pewnego rodzaju kompendium o czynach nieuczciwej konkurencji, przybliżyć czyny jako takie, wskazać kary za naruszenie prawa oraz postępowanie na wypadek podejrzenia popełnienia takiego czynu (ewentualnie wyjaśniania wątpliwości powstałe na gruncie prawa konkurencji).

Przeprowadzanie szkoleń jest kolejnym narzędziem, które pozwala zminimalizować ryzyko ewentualnych naruszeń i uznawane jest za najbardziej powszechną formę przekazywania wiedzy pracownikom.

Sankcje

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, kary mogą być nakładane nie tylko na przedsiębiorcę, ale również na osobę fizyczną działającą w imieniu przedsiębiorcy. Są one dotkliwe, a ich wysokość zależy od rodzaju przewinienia.

Przykładowe kary nakładane na przedsiębiorców za czyny popełnione chociażby nieumyślnie to:

• do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary,
• kara pieniężna w wysokości stanowiącej równowartość do 50  mln euro.

Przykładowe kary nakładane na osoby fizyczne działające w imieniu przedsiębiorców za czyny popełnione chociażby nieumyślnie:

• kara pieniężna w wysokości do 2  mln zł,
• kara pieniężna w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje m.in. cywilną odpowiedzialność odszkodowawczą za dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji, ale również odpowiedzialność karną za niektóre czyny. Sprawnie działający system compliance w przedsiębiorstwie to zgodność również z szeroko rozumianym prawem konkurencji.

Odpowiedzialność za naruszenie prawa konkurencji jest dotkliwa, dlatego konieczne jest rozpowszechnianie wiedzy o prawie konkurencji zarówno wśród osób zarządzających przedsiębiorstwem, jak i pracowników. 
W celu zminimalizowania ryzyka podlegania sankcjom, zalecane jest wprowadzenie wewnętrznej polityki prawa konkurencji oraz przeprowadzanie cyklicznych szkoleń. Działania te wesprą skuteczność systemu compliance w każdej firmie.

Jeśli mają Państwo pytania odnośnie do omawianego tematu, zapraszamy do kontaktu ze specjalistami Rödl & Partner.