Dyrektywa AML i ryzyko prania pieniędzy

Monika Behrens

6 lutego 2019 r. 

​Do tej pory przepisy AML były wymierzone głównie przeciwko praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a ich adresatem była branża finansowa. Częściowo modyfikuje to ostatnia, IV dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Polska, w ramach implementacji dyrektywy, wprowadziła nowe regulacje zawarte w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

IV Dyrektywa AML

Wspomniana dyrektywa jest częścią pakietu regulacji mających zwiększyć przejrzystość rynku, uszczelnić system podatkowy oraz utrudnić finansowanie działalności przestępczej. Odnosi się również do przestępstw podatkowych oraz korupcji i ma zapewnić większą przejrzystość transakcji finansowych i działalności podmiotów korporacyjnych. Ma temu służyć łatwy dostęp do informacji dotyczących tzw. beneficjentów rzeczywistych, czyli osób fizycznych sprawujących kontrolę nad danym przedsiębiorstwem lub czerpiących korzyści z działalności gospodarczej takiego podmiotu. Celem dyrektywy jest przeciwdziałanie unikania opodatkowania i ochrona obrotu gospodarczego (dostęp do informacji o potencjalnych kontrahentach). Przepisy mogą znaleźć zastosowanie np. w przypadku podejmowania działań mających na celu wyłudzenie VAT i angażowania w nie nieświadomych przedsiębiorców.

Zmiany u polskiego ustawodawcy

W Polsce implementacją IV Dyrektywy AML jest ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Rozszerza ona katalog instytucji zobowiązanych do jej przestrzegania m.in. o podmioty świadczące usługi dla spółek i trustów, czy podmioty świadczące usługi w zakresie wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi. Zakłada także szereg nowych obowiązków dla instytucji zobowiązanych, takich jak wdrożenie procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu przez pracowników, wdrożenie procedury grupowej, stworzenie i aktualizowanie oceny ryzyka. Nowością będzie również obowiązek zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. 

Ustawa weszła w życie 13 lipca, mimo iż termin implementacji dyrektywy upłynął 26 czerwca 2017 roku. Jednym z powodów opóźnienia jest właśnie przepis zobowiązujący kraje UE do stworzenia powyższego rejestru. Ponadto, wejście w życie ustawy w zakresie przepisów dotyczących rejestru zostało przesunięte o 18 miesięcy od ogłoszenia ustawy, czyli na 13 października 2019 roku. Za naruszenie ustawy grożą konsekwencje, m.in.:

• Kary pieniężne dla instytucji finansowej do 5 mln euro,
• Inne kary administracyjne, takie jak cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru
• działalności regulowanej,
• Zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przepisów ustawy przez instytucję zobowiązaną,
• Odpowiedzialność karna osoby działającej w imieniu lub na rzecz instytucji zobowiązanej – do 5 lat pozbawienia wolności.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych w Polsce

Rejestr ma być w założeniu narzędziem do weryfikacji struktury właścicielskiej firm oraz zapobiegać uchylaniu się od płacenia podatków przez ich faktycznych właścicieli. Rejestr będzie w Polsce jawny i bezpłatny. Do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji zostały zobowiązane: 

• spółki jawne,
• spółki komandytowe,
• spółki komandytowo-akcyjne,
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych.

Informacje podlegające zgłoszeniu do rejestru obejmą dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek, tj.

• imię i nazwisko,
• obywatelstwo,
• państwo zamieszkania,
• numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,
• informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Osoba uprawniona do reprezentacji spółki dokonuje zgłoszenia do rejestru i równocześnie składa oświadczenie o prawdziwości zgłaszanych informacji pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.  Należy pamiętać, że zgłaszający informacje o beneficjentach rzeczywistych i dokonujący ich aktualizacji ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem nieprawdziwych danych. Ponosi także odpowiedzialność za niezgłoszenie w ustawowym terminie danych i ich zmian objętych wpisem do rejestru. Uniknie natomiast odpowiedzialności, gdy szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zgłaszający nie ponosi odpowiedzialności. Spółki, które nie dopełnią obowiązku zgłoszenia informacji do rejestru w ustawowym terminie, narażają się na odpowiedzialność i administracyjną karę pieniężną do wysokości 1 mln zł.

W przypadku zainteresowania tematem compliance, eksperci Rödl & Partner pozostają do Państwa dyspozycji w biurach w Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu.