Unijne sankcje w związku z sytuacją w Ukrainie – konsekwencje gospodarcze

Alicja Szyrner, Rafał Szymański

18 marca 2022 r. ​

W reakcji na agresję wojskową Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, Unia Europejska 2 marca 2022 r. na podstawie Rozporządzenia Rady (UE) 2022/345 oraz Decyzji Rady (WPZiB) 2022/346 wykluczyła siedem rosyjskich banków (Bank Otkritie, Nowikombank, Promswjaźbank, Bank Rossija, Sowkombank, VEB i VTB) oraz wszystkie podmioty mające siedzibę w Rosji, w których ponad 50% praw własności należy bezpośrednio lub pośrednio do wskazanych banków, z międzynarodowego systemu finansowego SWIFT (ang. Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication).

Wykluczenie z systemu SWIFT

Sankcje weszły w życie dziesiątego dnia po opublikowaniu decyzji w Dzienniku Urzędowym UE, czyli 12 marca 2022 r.

SWIFT, czyli Stowarzyszenie na rzecz Światowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej, jest również określeniem stosowanym dla międzynarodowego systemu, za pośrednictwem którego instytucje finansowe z całego świata wymieniają między sobą informacje. Przelewy SWIFT dają możliwość wykonywania przelewów do dowolnego banku na świecie w dowolnej walucie.

Pozbawienie aż siedmiu rosyjskich banków możliwości korzystania z tego systemu z pewnością wpłynie na handel międzynarodowy z rosyjskimi przedsiębiorstwami – po wykluczeniu Rosji z systemu, polecenia przelewu międzynarodowego będą musiały być wykonywane indywidualnie, np. poprzez faks czy zlecenia telefoniczne. Co oczywiste, takie rozwiązanie będzie przedłużać wielokrotnie proces rozliczeń międzynarodowych, powodując opóźnienia w zapłacie.

Ponadto zakazano inwestowania w przyszłe projekty współfinansowane przez Rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich, uczestnictwa w tych projektach lub dokonywania w nie innego wkładu.
Zakazano także sprzedaży, dostarczania, transferu i eksportu banknotów euro do Rosji lub jakiejkolwiek osoby fizycznej lub prawnej w Rosji. Dodatkowo wprowadzono również zakaz transakcji z rosyjskim Bankiem Centralnym.

15 marca 2022 r. Unia Europejska na podstawie Rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) 2022/427, Rozporządzenia Rady (UE) 2022/428, Decyzji Rady (WPZiB) 2022/429 oraz Decyzji Rady (WPZiB) 2022/430 zdecydowała się nałożyć czwarty pakiet sankcji gospodarczych.

Usługi ratingowe

Zakazano:

• świadczenia usług ratingowych oraz dostępu do usług subskrypcyjnych związanych z działalnością ratingową na rzecz osób fizycznych lub podmiotów gospodarczych z Rosji.

Rating kredytowy oznacza w tym wypadku opinię na temat zdolności kredytowej danego podmiotu, długu lub zobowiązania finansowego, dłużnych papierów wartościowych, akcji uprzywilejowanych lub innych instrumentów finansowych, lub emitenta takich długów bądź zobowiązań finansowych, dłużnych papierów wartościowych, akcji uprzywilejowanych lub innych instrumentów finansowych – wystawioną przy wykorzystaniu uznanego i zdefiniowanego systemu rankingowego kategorii ratingowych. Działalność w zakresie ratingu kredytowego oznaczać ma w tym wypadku analizę danych i informacji oraz ocenę, zatwierdzanie, wystawianie i przegląd ratingów kredytowych.

Ograniczenia w sektorze energetycznym

Zakazano również:

• nabywania jakichkolwiek nowych lub rozszerzania jakichkolwiek dotychczasowych udziałów w jakichkolwiek osobach prawnych, podmiotach lub organach zarejestrowanych lub utworzonych na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzących działalność w sektorze energetycznym w Rosji;
• udzielania jakichkolwiek nowych pożyczek lub kredytów lub uczestniczenia w jakichkolwiek uzgodnieniach służących udzielaniu nowych pożyczek lub kredytów, lub udzielania finansowania w inny sposób, w tym w postaci kapitału własnego, na rzecz jakichkolwiek osób prawnych, podmiotów lub organów zarejestrowanych lub utworzonych na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzących działalność w sektorze energetycznym w Rosji lub w udokumentowanym celu finansowania takiej osoby prawnej, takiego podmiotu lub organu;
• tworzenia jakichkolwiek nowych spółek joint venture z jakimikolwiek osobami prawnymi, podmiotami lub organami zarejestrowanymi lub utworzonymi na mocy prawa Rosji lub jakiegokolwiek innego kraju trzeciego i prowadzącymi działalność w sektorze energetycznym w Rosji.

Transakcje handlowe z podmiotami powiązanymi z rządem

Zakazano:

• bezpośredniego lub pośredniego uczestnictwa w jakiejkolwiek transakcji z osobą prawną, podmiotem lub organem z siedzibą w Rosji, które podlegają kontroli publicznej lub są w ponad 50% własnością publiczną, lub w których Rosja, jej rząd lub bank centralny mają prawo do udziału w zyskach, lub z którymi Rosja, jej rząd lub bank centralny utrzymują inne stosunki gospodarcze, a także z osobą prawną, podmiotem lub organem z siedzibą poza Unią, w których ponad 50% udziałów/akcji bezpośrednio lub pośrednio należy do niniejszych podmiotów:

• OPK OBORONPROM;
• UNITED AIRCRAFT CORPORATION;
•  URALVAGONZAVOD;
• ROSNEFT;
• TRANSNEFT;
• GAZPROM NEFT;
• ALMAZ-ANTEY;
• KAMAZ;
• ROSTEC (RUSSIAN TECHNOLOGIES STATE CORPORATION);
• JSC PO SEVMASH;
•  SOVOMFLOT;
•  UNITED SHIPBUILDING CORPORATION.

Wyroby z żelaza i stali

Zakazano:

• bezpośredniego lub pośredniego przywozu do Unii wyrobów z żelaza i stali, jeżeli pochodzą one z Rosji lub zostały wywiezione z Rosji;
• bezpośredniego lub pośredniego zakupu wyrobów z żelaza i stali, które znajdują się w Rosji lub pochodzą z Rosji;
• transportu wyrobów z żelaza i stali, jeżeli pochodzą one z Rosji lub są wywożone z Rosji do jakiegokolwiek innego kraju;
• udzielania bezpośrednio lub pośrednio pomocy technicznej, usług pośrednictwa, finansowania lub pomocy finansowej, w tym pochodnych instrumentów finansowych, a także zapewniania ubezpieczania i reasekuracji, związanych z zakazami wskazanymi wyżej.

Zakazy nie mają zastosowania do wykonywania do 17 czerwca 2022 r. umów zawartych przed 1 marca 2022 r. lub umów dodatkowych niezbędnych do wykonywania takich umów.

Towary luksusowe

Zakazano:

• sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu, bezpośrednio lub pośrednio, towarów luksusowych na rzecz jakichkolwiek osób fizycznych lub prawnych w Rosji lub do wykorzystania w Rosji. Dotyczy to m.in.:

• koni, kawioru i namiastki kawioru, trufli i przetworów z trufli, win, cygar i cygaretek, perfum, wód toaletowych i kosmetyków, wyrobów skórzanych, odzieży, dywanów, pereł, kamieni szlachetnych i półszlachetnych, wyrób z pereł, biżuterii, wyrobów ze złota i srebra, monet i banknotów niebędących prawnym środkiem płatniczym, sztućców z metalu szlachetnego albo platerowanych lub pokrytych warstwą metalu szlachetnego, naczyń stołowych z porcelany, artykułów ze szkła ołowiowego, zegarów i zegarków oraz części do nich, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków, artykułów i sprzętu do uprawiania sportów, sprzętu i wyposażenia służących do gry w bilard, kręgli automatycznych, gier uprawianych w kasynach oraz gier uruchamianych za pomocą monet lub banknotów – o ile wartość przekracza 300 EUR za sztukę:
• aparatów elektronicznych do użytku domowego o wartości przekraczającej 750 euro;
• elektrycznych/elektronicznych lub optycznych urządzeń nagrywających lub odtwarzających dźwięk i obraz o wartości przekraczającej 1000 euro;
• pojazdów, z wyjątkiem karetek pogotowia ratunkowego, służących do przewozu osób na lądzie, w powietrzu lub na morzu, o wartości przekraczającej 50 000 euro;
• instrumentów muzycznych o wartości przekraczającej 1 500 euro.

Zakaz nie dotyczy towarów niezbędnych do oficjalnych celów placówek dyplomatycznych lub konsularnych państw członkowskich lub krajów partnerskich w Rosji lub organizacji międzynarodowych posiadających immunitet zgodnie z prawem międzynarodowym ani do rzeczy osobistych ich personelu.

Rozszerzono listę podmiotów związanych z rosyjską obronnością i przemysłem, na które nałożono surowsze ograniczenia eksportowe dotyczące tzw. towarów podwójnego zastosowania oraz towarów i technologii mogących przyczynić się do wzmocnienia rosyjskiego sektora obronnego i bezpieczeństwa.

Opisane sankcje wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.
Mają bezpośredni wpływ na sytuację przedsiębiorców współpracujących z rosyjskimi kontrahentami, w tym w szczególności na sposoby dokonywana rozliczeń. Eksperci Rödl & Partner służą pomocą w rozwiązywaniu problemów, które mogą się pojawić w związku z zaistniałą sytuacją, oraz na bieżąco ją analizują.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Rady (UE) 2022/345 z dnia 1 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 833/2014 dotyczące środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie;
2. Decyzja Rady (WPZiB) 2022/346 z dnia 1 marca 2022 r. zmieniająca decyzję 2014/512/WPZiB dotyczącą środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie;
3. Rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2022/427 z dnia 15 marca 2022 r. wykonujące rozporządzenie (UE) nr 269/2014 w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających;
4. Rozporządzenie Rady (UE) 2022/428 z dnia 15 marca 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie;
5. Decyzja Rady (WPZIB) 2022/429 z dnia 15 marca 2022 r. zmieniająca decyzję 2014/145/WPZiB w sprawie środków ograniczających w związku z działaniami podważającymi integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażającymi;
6. Decyzja Rady (WPZiB) 2022/430 z dnia 15 marca 20222 r. w sprawie zmiany decyzji 2014/512/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie.