Odpowiedzialność za naruszenie sankcji na Rosję i Białoruś – kara pieniężna do 20 mln zł, a nawet 15 lat więzienia

Rafał Szymański

8 kwietnia 2022 r.

Agresja wojskowa Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy 24 lutego 2022 r. doprowadziła do ustanowienia przez Unię Europejską szeregu sankcji względem osób i podmiotów zarówno z Rosji, jak również z Białorusi wspierającej ją w prowadzonej wojnie. Polskie przepisy, w uchwalonym przez Sejm 7 kwietnia 2022 r. rządowym projekcie ustawy określanej mianem „ustawy sankcyjnej”, stanowią doprecyzowanie przepisów unijnych i wprowadzają bardzo dotkliwe konsekwencje ich naruszenia.

Zamrożenie majątków – kara za współpracę do 20 mln zł

Możliwość zamrożenia majątków osób lub podmiotów uczestniczących bezpośrednio lub pośrednio w zbrojnej agresji wobec Ukrainy lub powiązanych z takimi osobami lub podmiotami i wspierających ich działania – to sztandarowe rozwiązanie zaproponowane w projektowanych zmianach. Założenia „ustawy sankcyjnej” nie są jednak rozwiązaniem nowym, bowiem uchwalone rozporządzenia Rady Unii Europejskiej 765/2006 oraz 269/2014 wprowadziły już możliwość zamrożenia funduszy i zasobów gospodarczych podmiotów i osób objętych sankcjami nałożonymi przez Unię Europejską.

Przyjęty przez Sejm 7 kwietnia 2022 r. projekt „ustawy sankcyjnej”  zakłada m.in. stworzenie listy osób i podmiotów, które:

• dysponują środkami finansowymi, funduszami oraz zasobami gospodarczymi a jednocześnie bezpośrednio lub pośrednio wspierają agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, 
• jak również wspierają poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej,
• lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej i na Białorusi – lub bezpośrednio związanych z takimi osobami lub podmiotami.

Innymi słowy majątki osób i podmiotów (np. spółek) wpisanych na stworzoną „listę” będą podlegały zamrożeniu, a wskazane osoby i podmioty zostaną w praktyce wyłączone z obrotu gospodarczego na terenie Polski.

Podstawą wpisu na listę może być także uznanie osób i podmiotów stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, co z kolei jest rozwiązaniem kontrowersyjnym – stwarza możliwość daleko idącej interpretacji, a tym samym nadużyć.

Organem dokonującym powyższej oceny, a także wpisu na listę ma być Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji w drodze decyzji administracyjnej, która będzie natychmiast wykonalna i nie będzie wobec niej przysługiwało prawo złożenia wniosku i ponowne rozpoznanie sprawy. Co więcej, podmioty wpisane na wspomnianą listę MSWiA to nie będą te same osoby i podmioty, co do których Unia Europejska wydała sankcje i ograniczenia w uchwalonych rozporządzeniach 765/2006 lub 269/2014. Polska w tym zakresie ma swobodę co do uznania dodatkowych osób i podmiotów za spełniające kryteria do wpisania ich na wskazaną listę podmiotów objętych sankcjami, niezależnie od objęcia tych osób i podmiotów sankcjami nałożonymi przez Unię Europejską.

Rozwiązaniem bardzo kontrowersyjnym w projektowanych zmianach jest założenie, że osoby lub podmioty, które m.in. poprzez dalsze świadome i celowe prowadzenie współpracy gospodarczej z podmiotami wpisanymi na listę MSWiA zmierzają do ominięcia zamrożonych funduszy i zasobów gospodarczych, mogą spodziewać się  nałożenia administracyjnej kary pieniężnej w wysokości nawet do 20 mln zł, w drodze wydanej decyzji administracyjnej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Lista będzie publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej, a zatem dostęp do informacji o osobach i podmiotach, których majątki zostały zamrożone będzie powszechny.

Od wskazanej decyzji Szefa KAS będzie przysługiwało prawo złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie spawy.

Wykluczenie z przetargów

Kolejnym rozwiązaniem przewidzianym w projektowanych zmianach, z którym mogą się spotkać osoby lub podmioty wpisane na „listę” MSWiA oraz wymienionych w wykazach osób (podmiotów) objętych sankcjami załącznikach do rozporządzeń 765/2006 oraz 269/2014, a także ich beneficjenci rzeczywiści i jednostki dominujące – jest wykluczenie z udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych.

W przypadku wzięcia udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu, pomimo powyższego wyłączenia, wobec  konkretnej osoby lub podmiotu może zostać wydana decyzja o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 20 mln zł.

Odpowiedzialność karna – pozbawienie wolności od 3 do 15 lat

W ramach opracowanego projektu „ustawy sankcyjnej” ustawodawca zdecydował się również na wprowadzenie odpowiedzialności karnej za naruszenie precyzyjnie wskazanych przepisów rozporządzenia 765/2006 oraz 833/2014,  a także rozporządzenia Rady (UE) nr 2022/263 z 23 lutego 2022 r. w sprawie środków ograniczających w odpowiedzi na uznanie niekontrolowanych przez rząd obszarów ukraińskich obwodów donieckiego i ługańskiego oraz nakazanie rozmieszczenia rosyjskich sił zbrojnych na tych obszarach.

 
Sankcją przewidzianą za popełnienie wskazanych czynów zabronionych ma być kara pozbawienia wolności w wymiarze co najmniej 3 lat pozbawienia wolności, a zatem zasadniczo będzie zachodziła możliwość jej orzeczenia w wymiarze do 15 lat pozbawienia wolności.

Zgodnie z projektem będzie można postawić zarzut naruszenia wskazanych przepisów również osobie odpowiedzialnej za zawarcie transakcji handlowej, jeżeli czyn określony w ust. 1 został popełniony w zakresie działalności przedsiębiorcy, a zatem prowadzonej działalności gospodarczej.

Projektowane zmiany zakładają również możliwość orzeczenia przepadku towarów stanowiących przedmiot czynu zabronionego, choćby nie stanowiły one własności sprawcy.

Proponowane zmiany wykluczają możliwość wyłączenia odpowiedzialności karnej, jeżeli w czasie orzekania uchylono bezprawność omawianych zachowań. Uchylenie bezprawności czynów polegających na naruszeniu nakazów i zakazów wskazanych w rozporządzeniach nie stanowi podstawy do zatarcia skazania. Krótko mówiąc zmiana przepisów projektowanej ustawy po popełnieniu czynu zabronionego przez sprawcę, nie będzie miała wpływu na jego korzystniejsze traktowanie.

Podsumowując należy wskazać na dalszą możliwość zaostrzania odpowiedzialności za naruszenia wprowadzonych sankcji względem Rosji i Białorusi.

Masz pytania dotyczące planowanych zmian? Zachęcamy do kontaktu z ekspertami Rödl & Partner.